Dưới cái nắng gay gắt của miền Trung, cách cầu Châu Hóa (huyện Tuyên Hóa, tỉnh Quảng Bình) hơn 500 m về phía thượng nguồn, hàng chục chiếc thuyền đang nổ máy hút cát, sạn. Những chiếc vòi đua nhau chọc xuống lòng sông, hút lên thứ nước vàng đục có lẫn nước và cát, đổ xối xả vào khoang thuyền. Ông Nguyễn Văn Thanh, một người dân sống ven sông, cho biết: “Trước đây, họ khai thác lén lút vào ban đêm. Nhưng gần một năm nay, họ mặc sức hút mà chẳng sợ ai. Hai bên bờ sông đã bị sạt lở với tốc độ chóng mặt, nhiều phần đất nông nghiệp đã bị hà bá nuốt trôi cũng bởi nạn khai thác cát sạn tràn lan”.
Xuôi xuống hạ nguồn, tại các xã Châu Hóa, Văn Hóa, những cồn cát nổi lên nham nhở, nằm chênh vênh bên những hố vực sâu hoắm, “sản phẩm” của các đò khai thác cát để lại. Bên kia bờ, đoạn mép sông thôn Thanh Tiến (xã Tiến Hóa), những cụm tre, cây đa già bị bật gốc nghiêng ngả như trôi tuột xuống sông. Đây vốn được xem là bờ kè bảo vệ hàng chục hecta đất nông nghiệp của thôn nhưng tình trạng sạt lở, sụt lún đã khiến chúng bật gốc, trơ rễ. Phó Chủ tịch UBND xã Tiến Hóa Cao Văn Trúc cho biết: “Sông Gianh đoạn chảy qua xã có chiều dài khoảng 7 km đều bị sạt lở nghiêm trọng, đặc biệt ở các thôn bàu 1, 2 và 3. Bình quân hằng năm, sông Gianh ăn mất khoảng 3-5 m đất của xã, có những đoạn bờ sông sạt lở sâu 7-10 m, tạo thành những vực thẳm”.
Cách cầu Châu Hóa 500 m về phía thượng nguồn, ngay trước mặt UBND xã, đầu nậu đứng thu mua cát ngay bên cạnh các thuyền đang khai thác. Một sa tặc vui miệng cho biết: “Nếu xã cùng đoàn kiểm tra liên ngành đi kiểm tra thì sẽ có người gọi điện thoại cho mình biết. Lúc đó, các đò cát chỉ việc kéo ống hút lên nổ máy chạy (?)”. Theo Chủ tịch UBND xã Châu Hóa Trương Thanh Lam, Châu Hóa là địa phương gánh chịu hậu quả nghiêm trọng nhất do sạt lở đất. Nhà nước đã đầu tư xây dựng gần 3 km kè chống xói lở ở các thôn Lâm Lang, Lạc Sơn và Kinh Châu. Tuy nhiên, nhiều đoạn kè đã xuống cấp do tình trạng khai thác cát, sạn bừa bãi của người dân. Ông Lam giải thích: Sa tặc hoành hành thế này là do không thể (hoặc không muốn) xử phạt... người quen!?
TẤN TÀI
