Người làm vườn khắc khổ đã ra đi!

Nhà văn Trang Thế Hy đã lặng lẽ về trời vào một ngày cuối năm (0 giờ 50 ngày 8-12-2015), thọ 91 tuổi. Ông mất trong khu vườn dừa rộng rênh và xơ xác của ông. Những cây dừa già sẽ không còn được thấy một ông lão có dáng đi liêu xiêu, có đôi mắt nhìn xa xăm, đúng như nhân vật của ông trong truyện ngắn nổi tiếng Hai người ngồi nhìn mưa dầm.

Trong hai người ấy có một người là Trang Thế Hy.

Bây giờ thì Trang Thế Hy không còn ngồi ở hiên nhà nhỏ bé của ông nhìn mưa dầm trên vườn dừa nhà mình nữa. Nhà văn - người làm vườn khắc khổ ấy đã ra đi.

Tôi nhớ vào giữa năm 1971 khi mới vào chiến trường Nam Bộ, có lần tôi được một người bạn cùng cơ quan - nhà văn Lưu Kiểng Xuân rủ qua “cứ” văn nghệ B2 thăm Trang Thế Hy mà hồi đó anh Tư Xuân hay gọi bằng tên thân mật là ông Tư Sâm. Tôi chưa được quen biết ông Tư Sâm nhưng nghe Lưu Kiểng Xuân kể nhiều chuyện về văn và người của ông nên rất ngưỡng mộ. Tiếc là chuyến đi ấy chúng tôi không được gặp Trang Thế Hy: Ông đã đi công tác chiến trường. Nhưng trên đường về, qua những trảng cỏ voi mênh mang, tôi đã viết được bài thơ Những dấu chân qua trảng cỏ, về sau thành tên tập thơ đầu tay của tôi.

35 năm sau, tôi mới lần đầu được gặp Trang Thế Hy ở ngay ngôi nhà trong vườn dừa của ông thuộc huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre (nay là phường Phú Tân, TP Bến tre). Lần ấy tôi đi với nhà thơ Chim Trắng, cũng là người quê Bến Tre, một người bạn thân thiết với tôi từ hồi ở chiến trường.

Nhà văn Trang Thế Hy với tác phẩm được xuất bản năm 2014. Ảnh: TL

Trang Thế Hy là người kháng chiến cũ, ông tham gia trọn vẹn cả hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Là người đã nhiều lần qua Đồng Tháp Mười từ chiến tranh, Trang Thế Hy để lại nhiều giai thoại, trong đó có giai thoại ông luôn có sẵn trong “bòng” vài trăm cái lưỡi câu và một sợi dây nhợ. Cứ mỗi khi xuồng giao liên tới trạm giữa đồng nước, Trang Thế Hy lại giở “đồ nghề” là mớ lưỡi câu, dây câu của ông và “tác nghiệp”. Ông câu cá đủ cho bữa cơm của cả đội công tác. Điều đó khiến tôi khi nghe chuyện đã hâm mộ ông ngang với hâm mộ những truyện ngắn ông viết một cách hết sức cẩn trọng, hết sức chiu chắt.

Là nhà văn đặc chất Nam Bộ, Trang Thế Hy đồng thời là người có kiến thức văn học uyên bác. Ông rất giỏi tiếng Pháp, đọc được tiếng Anh và chịu đọc rất nhiều nhà văn cổ điển từ Nga tới Pháp, từ Tây Ban Nha tới Trung Quốc. Ông nói với tôi, ông tâm đắc nhất với Chekhov và “chịu” nhất Lỗ Tấn. Ông có thể đọc thuộc lòng một câu văn của Lỗ Tấn hay của Chekhov, khi coi đó là những châm ngôn văn học dành cho mình. Những nhân vật ám ảnh suốt cuộc đời nhà văn Trang Thế Hy là những người nghèo khổ, những người lận đận trong cuộc đời, những người luôn khiến ông mắc nợ họ. Đó là cái “nợ nước mắt” đúng như một truyện ngắn được lấy làm tên cho một tuyển tập của ông: Nợ nước mắt và những truyện ngắn khác (2001).

Là nhà văn Nam Bộ đặc sắc nhưng cái đặc sắc của Trang Thế Hy có khác với cái đặc sắc của Nguyễn Quang Sáng hay Sơn Nam. Cái khác ấy nằm ở những khoảng lặng, những day dứt, những khắc khoải trong văn ông, nó khiến ai đã một lần đọc văn ông đều không sao quên được. Trang Thế Hy là nhà văn của những tâm trạng đứt nối, những nghĩ đi rồi nghĩ lại mà chỉ một nhà văn yêu thương nhân vật mình tới cỡ nào mới có lối viết như thế. Đó đúng là “Người hiền Nam Bộ” như nhà văn Nguyên Ngọc đã từng nhận xét về Trang Thế Hy. Đó là một nhà văn thực sự minh triết nhưng không bao giờ rời xa số phận cụ thể của con người.

Trang Thế Hy hé cho ta nhìn thấy những góc khuất trong mỗi phận người, những “giọt nước mắt đời không thấy” (Chekhov) vào một lúc tình cờ nào đó như khi ta ngồi nhìn mưa dầm chẳng hạn. Văn Trang Thế Hy chiu chắt nỗi yêu thương con người, nhất là những con người nhỏ bé - theo đúng tinh thần của văn học Nga khi đưa những con người nhỏ bé như một hình tượng chủ đạo và nhân văn. Tôi nghĩ rồi người ta sẽ còn đọc Trang Thế Hy rất lâu về sau nữa, dù văn ông không gây nên bất cứ “tiếng vang” nào. Ông đã góp phần quan trọng bằng văn học của mình làm vẻ vang cho dòng văn học đặc sắc của Nam Bộ. Và của Việt Nam. Vĩnh biệt ông!

Nhà văn Trang Thế Hy qua đời lúc 0 giờ 50 ngày 8-12 tại nhà riêng ở TP Bến Tre.

Ông tên thật là Võ Trọng Cảnh, sinh ngày 29-10-1924 tại Châu Thành, Bến Tre. Từng tham gia hoạt động cách mạng suốt hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Sau năm 1975, ông sinh hoạt văn nghệ tại TP.HCM, làm biên tập viên tại báo Văn Nghệ TP.HCM.

Ông từng viết văn, viết báo với các bút danh: Phạm Võ, Văn Phụng Mỹ, Triều Phong, Vũ Ái, Văn Minh Phẩm. Tác phẩm của ông gồm: Nắng đẹp miền quê ngoại(1964), Mưa ấm (1981), Người yêu và mùa thu (1981), Vết thương thứ 13 (1989), Tiếng khóc và tiếng hát (1993)… Ông từng được Giải thưởng văn học Nguyễn Đình Chiểu (1960-1965) với truyện ngắn Anh Thơm râu rồng; được tặng thưởng của Hội Nhà văn Việt Nam năm 1994 với tập truyện Tiếng khóc và tiếng hát.

Lễ viếng ông bắt đầu lúc 9 giờ ngày 8-12 và lễ động quan lúc 12 giờ 30 ngày 10-12. Linh cữu nhà văn được đưa đi an táng tại đất nhà.

- Trang Thế Hy là một cây bút truyện ngắn đặc sắc của miền Nam. Dù cách viết của ông hơi luận đề và “đỏm dáng” một chút nhưng sự duyên dáng và chân thật vẫn nổi bật.

Nhà văn TRẦN NHÃ THỤY

- Có thể quên nhiều truyện ngắn của ông nhưng vẫn nhớ những câu nói thâm trầm, kín đáo mà ẩn chứa nỗi niềm, thời cuộc. Nhớ dáng ông gầy gò, đi trên những bờ mương, ra phía vườn dừa lấy mấy cái lờ, cái đó đơm tép... nhớ có lần ghé ông, một người bạn cầm guitar hát Quán bên đường, mắt ông rớm lệ... “Đời thối phải nói là thơm/ Ngòi bút là chiếc cần câu miếng cơm/ Em hỏi nghệ thuật là chi?/ Là đui, là điếc, là câm, mà đi!”. Những lời ông viết 70 năm trước hẳn còn làm nhiều người cầm bút Việt Nam hiện nay thấy đau xót!

Nhà văn NGUYỄN ĐÌNH BỔN

- Ông vẫn luôn giữ được giọng văn hiền từ và tâm niệm nhiệm vụ của mình là đi lượm lặt những mảnh “con người” nhất đang bị lãng quên, bị bỏ lại, bị văng đâu đó trong cuộc đời xô bồ với hàng ngàn vấn đề thời sự nóng bỏng và đau đớn.

Nhà thơ PHẠM SỸ SÁU

- Trang Thế Hy là người đi tìm những cái đẹp nhỏ nhoi, lẩn khuất, bị bỏ quên hoặc ở trong những góc hẻo của cuộc đời hoặc bị vùi trong bùn đất của nghèo khốn. Và tôi muốn nói điều này: Thấy được và ngợi ca những vẻ đẹp hùng tráng, tất nhiên cũng cần lắm nhưng dễ hơn nhiều. Tìm ra được cái đẹp nhỏ nhoi, không tên kia mới khó, cần rất nhạy, rất tinh và có lẽ còn quan trọng hơn nữa cần một tấm lòng nhân ái sâu xa , một chất nhân văn không ồn ào, cường điệu mà đậm đà lắm.

Nhà văn NGUYÊN NGỌC

Đừng bỏ lỡ

Đọc thêm

TIN BUỒN

TIN BUỒN

(PLO)- Đồng chí Nguyễn Văn Hanh, nguyên Phó trưởng Đoàn Thường trực Đoàn Đại biểu Quốc Hội TP.HCM khoá IX, nguyên Ủy viên Ban Thường trực Ủy ban Trung ương MTTQVN, nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Thành ủy, nguyên Chủ tịch Ủy ban MTTQVN TP.HCM qua đời ở tuổi 99.