Ông Nuno Meira Simoes Cunha, chuyên gia về an sinh xã hội của Tổ chức Lao động Quốc tế, cho biết như trên.
Theo ông, tại sao mọi người nên quan tâm đến việc gia tăng tuổi nghỉ hưu ở Việt Nam?
Ông Nuno Meira Simoes Cunha, chuyên gia về an sinh xã hội của Tổ chức Lao động Quốc tế:
Đối với những người tin rằng họ cần một mức an sinh xã hội (ASXH) nhất định thì tăng tuổi nghỉ hưu sẽ là một lợi ích vì hai lý do, thứ nhất là sự bền vững của quỹ hưu trí. Nếu quỹ ASXH sắp đến thời điểm mất cân bằng, có nghĩa là thu vào quỹ ít hơn chi ra thì phần lớn mọi người đều cho rằng số tiền đóng góp để được hưởng ASXH là quá đắt và không muốn đóng góp vì họ nghe thấy tin đồn rằng quỹ ASXH bị mất cân bằng... Đó là điều tồi tệ nhất có thể xảy ra. Vì vậy, tất cả mọi người nên duy trì sự ổn định tài chính của quỹ ASXH.
Thứ hai, tăng tuổi nghỉ hưu sẽ cho phép có thêm thời gian đóng góp BHXH, nghĩa là họ có thể được nhận lương hưu cao hơn và do vậy cuộc sống khi về già sẽ tốt hơn.
Ảnh: Ông Nuno Meira Simoes Cunha, chuyên gia về an sinh xã hội của Tổ chức Lao động Quốc tế. Ảnh: VIẾT LONG
Thứ ba, tuổi thọ của người dân Việt Nam đã tăng lên đáng kể và sẽ tiếp tục tăng lên nữa. Vì vậy, cách đây 20 năm, mọi người có thể nghỉ hưu ở tuổi 50 và họ có khoảng 15 năm nghỉ hưu. Bây giờ họ làm việc cho đến 55 tuổi và có 20-25 năm nghỉ hưu. Mối quan hệ thay đổi và do đó lợi ích phải được điều chỉnh. Họ cần hiểu rằng nếu họ không muốn lợi ích giảm đi thì họ cần phải làm việc lâu hơn.
Nhiều người cho rằng việc tăng tuổi hưu làm mất cơ hội của giới trẻ, quan điểm ông thế nào?
Bạn không thể giải quyết vấn đề thị trường lao động bằng một hệ thống hưu trí. Hệ thống hưu trí áp dụng cho giai đoạn sau khi nghỉ hưu. Bạn không thể sử dụng hệ thống hưu trí để giải quyết thặng dư lao động tạm thời hoặc một cái gì đó tương tự vì điều đó trước sau sẽ giết chết cả hệ thống. Chắc bạn cũng đã thấy điều này xảy ra ở nhiều nơi trên thế giới.
Nếu bạn cố gắng giải quyết các vấn đề thị trường lao động bằng cách cho phép mọi người nghỉ hưu sớm thì chắc chắn bạn sẽ phải trả tiền cho điều đó. Và bạn cũng không thể chắc chắn rằng nếu bạn cho người già nghỉ hưu thì những người khác sẽ có thể thay thế được họ. Có nhiều khả năng xảy ra tình trạng khi người ta có thu nhập cao hơn, họ có xu thế chi tiêu nhiều hơn, con cái của họ cũng có thể chi tiêu nhiều hơn, và điều đó có thể tạo ra nhiều việc làm hơn. Nếu đất nước của bạn gặp vấn đề về việc làm cho thanh niên thì trước hết nước bạn cần giải quyết vấn đề đó bằng các chương trình giáo dục cho thanh niên và chuyển giao kỹ năng cho thanh niên. Đừng cố giải quyết nó bằng hệ thống hưu trí vì cách giải quyết đó quá gián tiếp và tốn rất nhiều tiền.
Mặt khác, nền kinh tế cần một số lượng công nhân nhất định. Mọi người thường cho rằng nếu những người cao tuổi cứ tiếp tục làm việc thì những người trẻ tuổi sẽ không thể gia nhập lực lượng lao động. Nhưng nếu suy nghĩ như vậy thì hệ thống sẽ rất tĩnh. Lao động không phải là một mặt hàng cố định. Khi toàn bộ hệ thống phát triển thì cả quốc gia sẽ phát triển và khi đó sẽ có nhiều lao động hơn.
Để ổn định quỹ BHXH, Việt Nam nên làm gì ngoài việc gia tăng tuổi nghỉ hưu, thưa ông?
Có lẽ Việt Nam nên cân nhắc việc thực hiện các can thiệp về phía đóng góp và mức độ hưởng lợi từ quỹ.
Hầu hết các chương trình ASXH non trẻ trên thế giới đều bắt đầu bằng các cách thức thông thoáng (“công thức hào phóng”). Điều này là tốt bởi vì những người nghỉ hưu đầu tiên là những người có thời gian làm việc rất ngắn. Vì vậy, họ cần một tỉ lệ thay thế cao hơn. Nếu thời gian làm việc dài hơn, bạn có mức lương trung bình cao hơn và dự kiến bạn sẽ làm việc lâu dài hơn. Và bạn được hưởng một tỉ lệ thay thế thấp hơn để sau đó bạn có thể làm giảm nó từ từ.
Việt Nam có thể điều chỉnh mức hưởng lương hưu để đảm bảo ổn định quỹ. Ảnh: V.L
Tỉ lệ đóng góp hiện tại 22% của bên thuê lao động được các doanh nghiệp phàn nàn là quá cao. Ông bình luận gì về điều này?
Về cơ bản, tỉ lệ đóng góp của bạn đang ở mức của một nước công nghiệp hóa nhưng điều đó không có ý nghĩa gì nhiều đối với những người sử dụng lao động. Về nguyên tắc, chi phí lao động là cố định ở tất cả quốc gia. Vì vậy, những gì nên đàm phán chính là chi phí của người lao động đối với người sử dụng lao động. Một phần của tổng chi phí chính là đóng góp ASXH. Nếu đóng góp BHXH thấp, tiền lương sẽ cao hơn. Trái lại, nếu mức lương thấp thì mức đóng góp có thể cao hơn. Vì vậy, thông thường chính người lao động phải trả tiền ngay cả khi điều đó không phải là sự chia tách chính thức. Nếu người sử dụng lao động đóng góp nhiều thì mức lương của người lao động sẽ giảm.
Vì vậy, không chỉ tôi mà nhiều người nghĩ rằng: về lâu về dài, sự đóng góp của người sử dụng lao động về cơ bản là do người lao động. Nếu bạn tham giao vào thị trường với tư cách là một người sử dụng lao động, bạn sẽ phải đối mặt với một mức lương cố định hoặc một mức lương không thể thương lượng, và tất nhiên điều này sẽ tạo ra một sự khác biệt. Tuy nhiên, khi bạn trở thành một phần của quá trình đàm phán, bạn phải đảm bảo rằng khoản tiền đóng góp này được nhập vào gói thanh toán bù trừ của bạn và bạn thương lượng toàn bộ gói.
. Xin cảm ơn ông.
