Ông Trương Tuấn Hải, Giám đốc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống cung đình Huế, bày tỏ: “Chúng tôi xem đó là mất mát lớn vì cụ chính là một trong những nhân chứng sống cuối cùng của ngành nghệ thuật tuồng cổ. Cụ và những người như ông ngoại, bà ngoại tôi đều thuộc thế hệ sống chết với nghề. Cụ đã sống như thế và nay con cháu cụ cũng đang là những diễn viên tuồng cổ của nhà hát. Họ đều là thế hệ tiếp nối lửa nghề của cha ông”.
Nhắc lại chuyện cụ La Cháu truyền nghề cho con cháu, tôi vẫn nhớ như in lời tâm sự của anh La Thanh Hùng, đạo diễn sân khấu Nhà hát Nghệ thuật cung đình Huế và cũng là con trai của cụ. Anh Hùng bảo: “Ở nhà, cụ bắt tất cả các con phải theo nghề của mình. Ai không theo thì cụ không xem là con. Vậy mà chẳng hiểu có phải là duyên số hay vì không muốn phụ lòng người cha mê tuồng cổ đến mức cực đoan mà anh em chúng tôi đều theo nghiệp cụ”. Tôi hỏi: “Có khi nào anh hối hận vì đã theo cái nghiệp tuồng cổ này không?”. Anh Hùng cười: “Không. Mỗi ngày nghe cụ hát, nghe cụ nói phải diễn thế này, phải diễn thế kia, cái nghề cứ thế ngấm dần trong người mình từ khi nào chẳng biết…”.
Ông Hải nói thêm: “Tôi là đời thứ tư theo nghiệp tuồng cổ của gia đình. Đến nay, con trai tôi và các cháu trai cũng đang gắn với cái nghề này. Nhưng chúng tôi không dám chắc lửa nghề sẽ tiếp tục được truyền cho các thế hệ sau giống như cách cụ La Cháu truyền cho chúng tôi. Bởi suy nghĩ của giới trẻ giờ đã khác, mọi thứ thực tế hơn nên chúng tôi cũng không thể dùng cách bắt ép”.
Ai cũng hiểu cụ độc đoán như thế là để nghề tuồng cổ có người trẻ nối tiếp, để nó không lụi tàn. Vậy nên tất thảy đều cảm thông.
Trước đó, ngày 23-7, báo Pháp Luật TP.HCM vừa đăng bài viết về cụ với tựa đề “Gặp nghệ nhân tuồng cuối cùng của triều Nguyễn”. Có lẽ khi vui vẻ trả lời những thắc mắc của nhóm nghiên cứu về nghệ thuật tuồng Huế, cụ không ngờ rằng đó là lần gặp gỡ cuối cùng giữa mình với lớp trẻ yêu tuồng. Và có lẽ các bạn trẻ trên cũng thế…
4 giờ sáng 29-7, linh cữu cụ La Cháu sẽ được đưa về quê, làng Hà Trung (nay thuộc xã Vinh Hà, huyện Phú Vang, Thừa Thiên-Huế) để an táng.
MAI PHƯƠNG
