Hội thảo “Nghệ thuật hài và vấn đề đào tạo diễn viên hài cho sân khấu xiếc Việt Nam” đã được Liên chi hội Xiếc Việt Nam, Liên đoàn Xiếc Việt Nam, trường Trung học Xiếc Việt Nam tổ chức hôm qua (9/11). Đã hơn 40 năm trôi qua, đây là cuộc hội thảo thứ 2 của ngành xiếc Việt Nam, cũng là hội thảo chuyên đề đầu tiên về nghệ thuật hài và đào tạo diễn viên hài cho sân khấu xiếc. Tại đây, các nhà chuyên môn, nghệ sĩ trong ngành xiếc Việt Nam đã thẳng thắn nhìn nhận hạn chế đồng thời đưa ra những đề xuất để cải thiện tình hình cho nghệ thuật hài trên sân khấu xiếc trong thời gian tới.
“Thiếu thốn” nghệ thuật hài trên sân khấu xiếc
Mang lại tiếng cười sảng khoái, giúp con người giải toả căng thẳng sau những áp lực của cuộc sống là vai trò to lớn mà không ai có thể phủ nhận được của các tiết mục hài trên sân khấu kịch Việt Nam. Đúng như nghệ sĩ Lưu Phúc đã ví von rằng: “Một chương trình xiếc chính quy hay chương trình xiếc tạp kỹ nếu muốn hoàn thiện, có tốc độ, tiết tấu liên hoàn và hấp dẫn khán giả thì không thể thiếu được các tiết mục hài hước (hề) tham gia. Giống như ta ăn một bát phở phải có gia vị mới dậy mùi và ngon miệng”.
Tầm quan trọng của tiết mục hài là vậy, nhưng trong mấy năm gần đây vai trò của các tiểu phẩm hài đang ngày càng mờ đi trên khấu xiếc Việt Nam. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này phải kể đến là vấn đề đào tạo diễn viên hài cho xiếc chưa được đặt đúng vai trò thiết yếu của nó; nhiều thế hệ nghệ sĩ tên tuổi nay hoặc đã qua đời, hoặc đã không theo nghề.
Các nghệ sĩ từng để lại nhiều dấu ấn trong lòng khán giả qua các vai diễn hài như: Tôn Thất Lợi, Trường Thành, Duy Ánh, Tiến Hưng... thì hiện nay các thể loại tiết mục mà họ biểu diễn trên sân khấu xiếc còn thưa thớt, chưa phong phú, đa dạng và chưa lấp được vào khoảng trống mà các thế hệ nghệ sĩ hề lớp trước để lại...
Sở dĩ trước đây chúng ta có được nhiều diễn viên hài tài năng như vậy bởi chúng ta đã từng tích cực mời giảng viên nước ngoài sang mở lớp tập huấn, truyền đạt kinh nghiệm cho diễn viên trẻ ngành xiếc. Những người thầy đó đã dạy cho diễn viên hài của chúng ta những kỹ năng, kỹ xảo và những kiến thức cơ bản về nghệ thuật hài trong xiếc nên vai diễn của bậc đàn anh đàn chị để lại nhiều thành quả đáng nể.
Trong khi đó, gần nửa thế kỷ trôi qua mà đến thời điểm này, chưa có một ngôi trường nào tại Việt Nam đào tạo diễn viên hài, chưa có cuốn giáo trình nào soạn chương trình để dạy cho các diễn viên hài một cách bài bản.
Ông Vũ Ngoạn Hợp, Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam cho biết thêm: “Một tình trạng nữa đang xảy ra hiện nay là nhiều diễn viên hề, hài trong xiếc do chạy “sô” quá nhiều, chạy theo lợi nhuận kinh tế mà ôm đồm nhiều thứ một lúc, do đó vai diễn hời hợt, bỏ nhiều chất hề. Các màn biểu diễn của họ đơn giản, gây cười tức thời chứ không mang tính định hướng thẩm mỹ, không có tính giáo dục cái hay, phê phán cái xấu đang tồn tại trong xã hội”. Cũng theo ông Hợp sở dĩ tình trạng đó xảy ra một phần do các diễn viên hài còn thiếu năng lực, trình độ chuyên môn không cao vì chưa được đào tạo bài bản.
Sẽ thành lập khoa đào tạo diễn viên hài
Để lấy lại “uy danh” của nghệ thuật hài dành cho sân khấu xiếc Việt Nam, để khắc phục tình trạng khan hiếm các tiết mục hề xiếc như hiện nay, một đề xuất được đông đảo các nhà nghiên cứu, các nghệ sĩ thống nhất là: phải thành lập khoa đào tạo diễn viên hài nói chung và đào tạo diễn viên hài cho sân khấu xiếc Việt Nam nói riêng tại trường Trung học Xiếc Việt Nam.
NSND Nguyễn Ngọc Trúc, Chủ tịch Hội đồng Nghệ thuật Liên chi hội xiếc Việt Nam bày tỏ: “Để có vai diễn hề trong xiếc đúng chuẩn mực đòi hỏi diễn viên phải có những am hiểu phong phú về truyền thống văn hoá dân gian Việt Nam để truyền tải được những ý tưởng, tâm tư của người dân Việt trong mỗi câu chuyện cười”.
Bên cạnh đó, để bù đắp sự thiếu hụt diễn viên hài trong xiếc, các nhà nghiên cứu, các nghệ sĩ nhấn mạnh phải dựa vào sự cải tiến trên 2 lĩnh vực: biểu diễn và đào tạo. Về mặt biểu diễn đòi hỏi các diễn viên hài phải biết đúc rút kinh nghiệm, phải biết “tận tâm tận lực” với nghề, biết trải lòng mình và có tinh thần cầu thị để tiếp thu ý kiến trước những góp ý thẳng thắn trên các phương tiện thông tin đại chúng. Từ đó, bản thân mỗi diễn viên tự điều chỉnh cả năng lực và đạo đức đáp ứng thị hiếu ngày càng cao của công chúng và để lại những tình cảm tốt đẹp trong lòng khán giả.
Thứ 2 là vấn đề đào tạo, các nhà chuyên môn cũng nhấn mạnh: Không lấy nguồn đâu xa, chúng ta tích cực khai thác kho tàng truyện cười dân gian, sáng tạo các tích truyện đó thành các tiết mục hài biểu diễn trên sân khấu sẽ vừa mang đậm bản sắc hề Việt Nam, không bị mang tiếng là hề bị “Tây hoá”.
Một đề xuất xác đáng mà Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam nêu bật: “Để hạn chế được tình trạng diễn hề quá dễ dãi như hiện nay thì bản thân các nhà tổ chức khi ký hợp đồng với các diễn viên hề phải yêu cầu họ làm đúng theo kịch bản chứ không phải chỉ mua danh tiếng khi xuất hiện họ chỉ cần nói dăm câu ba điều rồi lại chạy “sô” sang chương trình khác thì tuyệt đối không được”.
Về việc mở khoá đào tạo diễn viên hài, nhiều người đã bày tỏ lo ngại về đầu ra cho người nghệ sĩ trẻ này, tuy nhiên các nhà quản lý nghệ thuật đã khẳng định: Chúng ta không sợ đầu ra cho các lứa diễn viên này vì kể cả các bạn trẻ ra trường dù không được chính thức làm tại các đơn vị nhà nước thì cũng có thể tự nuôi sống mình bằng việc ký hợp đồng diễn cho các chương trình tạp kỹ.
Thực tế cho thấy chỉ cần các bạn trẻ được đào tạo bài bản cùng sự học hỏi và không ngừng sáng tạo thì bất cứ sân khấu nào, nhà hát nào, công ty nào cũng đón chào các bạn, đặc biệt là Liên đoàn xiếc Việt Nam đang rất thiếu những diễn viên hài vừa có “tâm” vừa có “tầm”.
THANH HÒA - (Theo Tổ quốc)
