Khi người cha cần tiền, không biết làm sao, Ninh đi mua năm chỉ vàng giả rồi trộn chung với năm chỉ vàng thật đem ra tiệm vàng bán. Chủ tiệm phát hiện vàng giả nên tìm cách giữ chân Ninh rồi báo công an… Công an một huyện ở Quảng Bình kết luận Ninh phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản nhưng khi hồ sơ chuyển VKS huyện thì có ý kiến cho rằng Ninh không phạm tội vì chưa chiếm đoạt được tiền của chủ tiệm vàng...
Để xác định hành vi của Ninh có phạm tội hay không và phạm tội gì, trước hết phải có nhận thức đúng về pháp luật.
Khoa học pháp luật hình sự được giảng dạy tại các trường đại học cũng như giáo trình môn Luật hình sự đều khẳng định rằng: “Chỉ có các tội phạm cấu thành vật chất và được thực hiện do cố ý thì mới có giai đoạn phạm tội chưa đạt. Còn đối với các tội có cấu thành hình thức thì chỉ có giai đoạn chuẩn bị phạm tội và tội phạm đã hoàn thành”.
Hiện nay, có một số điều tra viên, kiểm sát viên, thẩm phán và cả luật sư khi xác định tội danh thường nhầm lẫn giữa giai đoạn phạm tội với cấu thành tội phạm, mà chủ yếu là nhầm lẫn giữa tội phạm hoàn thành với cấu thành tội phạm. Do đó, có nhiều trường hợp người phạm tội chưa chiếm đoạt được tài sản đối với các tội có cấu thành vật chất thì họ cho rằng chưa cấu thành tội phạm vì chưa có hành vi chiếm đoạt.
Theo Điều 18 BLHS, “phạm tội chưa đạt là cố ý thực hiện tội phạm nhưng không thực hiện được đến cùng vì những nguyên nhân ngoài ý muốn của người phạm tội. Người phạm tội chưa đạt phải chịu trách nhiệm hình sự về tội phạm chưa đạt”.
Trở lại trường hợp của Ninh, chúng ta thấy Ninh đã có sự chuẩn bị năm chỉ vàng giả để trộn với năm chỉ vàng thật để đem bán, tức là Ninh đã có ý định “lừa” người mua với số tiền khoảng 17 triệu đồng. Tuy nhiên, Ninh không lừa được người mua, không chiếm đoạt được tiền (không thực hiện được đến cùng) vì người mua phát hiện là vàng giả (ngoài ý muốn của Ninh).
Đối chiếu với Điều 18 BLHS, việc cơ quan điều tra khởi tố và kết luận Ninh phạm tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản là hoàn toàn chính xác, đúng pháp luật. Tuy nhiên, khi tòa án quyết định hình phạt, Ninh sẽ được áp dụng khoản 3 Điều 52 BLHS vì tội lừa đảo của Ninh được thực hiện ở giai đoạn phạm tội chưa đạt.
ĐINH VĂN QUẾ, nguyên Chánh Tòa Hình sự TAND Tối cao
