Ngoại giao Việt Nam (VN) dựa vào ba trụ cột thường xuyên và chủ chốt, bao gồm ngoại giao chính trị, kinh tế và văn hóa.
Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Ngoại giao Phạm Bình Minh phát biểu tại cuộc họp trực tuyến của Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc với chủ đề “Hợp tác giữa Liên Hợp Quốc và Liên minh châu Phi”. Ảnh: TTXVN
Đột phá ngoại giao chính trị
Với vai trò ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an LHQ, VN công bố bảy ưu tiên quan trọng được thế giới ủng hộ và thúc đẩy bảy ưu tiên rất mạnh; có sáng kiến và thúc đẩy thành lập ngày Quốc tế sẵn sàng chống dịch bệnh (ngày 27-12). Ngoài ra, Nghị quyết về hợp tác ASEAN - LHQ do VN thay mặt ASEAN chủ trì soạn thảo nội dung và thương lượng đã được LHQ thông qua với con số kỷ lục là 110 nước đồng bảo trợ.
Trong năm VN làm chủ tịch ASEAN, trên 80 văn kiện đã được thông qua, có 28/32 sáng kiến do VN đề xuất đã được đưa vào văn kiện… ASEAN đã họp các hội nghị cấp cao trực tuyến đến bốn lần trong năm 2020; kêu gọi hành động tập thể để giảm thiểu tác động của dịch COVID-19; ra tuyên bố Hà Nội đề xuất thành lập Quỹ ứng phó COVID-19 của ASEAN.
Về vấn đề an ninh, VN luôn tỉnh táo xử lý các căng thẳng, tăng cường đấu tranh ngoại giao pháp lý. Trong năm VN làm chủ tịch, ASEAN lần đầu tiên đề cao Công ước LHQ về Luật Biển (UNCLOS) năm 1982 trong tuyên bố cấp cao. “Cuộc chiến công hàm” nhắm vào TQ cũng trở nên sôi động. Hiện đã có khoảng 30 công hàm, công thư trao đổi của các nước có yêu sách (VN, Indonesia, Malaysia, Philippines…) và không có yêu sách ở Biển Đông (Mỹ, Úc, Pháp, Anh, Đức, Nhật Bản) gửi lên LHQ, có cùng quan điểm: Công nhận UNCLOS là công cụ pháp lý cơ bản để giải quyết các tranh chấp biển; bác bỏ mọi yêu sách quyền lịch sử không phù hợp với UNCLOS.
Ngoại giao kinh tế, văn hóa “thắng lớn”
VN đã rất thành công khi đã ký kết và phê chuẩn nhiều hiệp định tự do thương mại (FTA), tiêu biểu là Hiệp định Thương mại tự do (EVFTA) và Hiệp định Bảo hộ đầu tư (Hiệp định IPA) với Liên minh châu Âu (EU) sau 10 năm đàm phán. Nước Anh sau Brexit đã chính thức đề nghị đàm phán gia nhập Hiệp định đối tác toàn diện xuyên Thái Bình Dương (CPTPP). Các hiệp định này sẽ giúp VN trở thành đối tác hàng đầu của EU ở ASEAN và là một trong những nước châu Á - Thái Bình Dương có quan hệ sâu rộng nhất với EU và Anh.
Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực (RCEP) được ký tháng 11-2020 tại Hà Nội là một mốc son mới trong hoạt động kinh tế đối ngoại của VN. RCEP là thỏa thuận thương mại tự do lớn nhất thế giới với thị trường 2,2 tỉ dân (30% dân số thế giới), có tổng GDP tương đương 30% GDP toàn cầu. RCEP có sự giao hòa đa dạng của các nền kinh tế phát triển, đang phát triển và kém phát triển.
Trong khi đó, bất chấp đại dịch COVID-19, ngoại giao văn hóa của VN vẫn được đẩy mạnh nhằm quảng bá văn hóa, đất nước, con người VN và làm sâu sắc quan hệ chính trị, kinh tế, văn hóa... với thế giới. Không gian văn hóa VN tại các cơ quan đại diện VN ở nước ngoài được nâng cấp; danh mục món ăn đặc trưng của VN xuất hiện ở các cơ quan đại diện VN ở nước ngoài; ẩm thực VN được giới thiệu tại LHQ. Năm 2020 cũng là năm tổng kết 10 năm thực hiện chiến lược ngoại giao văn hóa theo Quyết định số 208/2011/QĐ-TTg ngày 14-2-2011; và xây dựng thông điệp quốc gia trong kế hoạch tổng thể chiến lược và xây dựng chiến lược ngoại giao văn hóa giai đoạn 2021-2030. VN đã vận động UNESCO công nhận 28 di sản tại VN, trong đó gồm nhiều di sản thiên nhiên, di sản văn hóa, di sản hỗn hợp, di sản văn hóa phi vật thể, di sản tư liệu...
| Điểm sáng “ngoại giao y tế” và “ngoại giao trực tuyến” Trước hết là ngoại giao y tế. Trong đại dịch, VN cũng như các nước phải đứng trước hai mục tiêu: (i) kiểm soát dịch bệnh và (ii) phát triển kinh tế. VN đã không ngần ngại đặt mục tiêu bảo vệ con người lên hàng đầu. Ngoại giao VN triển khai thành công các nhiệm vụ trọng tâm. Thứ nhất, tham vấn Chính phủ về điều tiết quy mô và thời điểm đóng dần các cửa khẩu, không làm ảnh hưởng đến quan hệ đối ngoại, kinh tế. Thứ hai, làm tốt công tác bảo hộ công dân VN ở nước ngoài, đồng thời cứu giúp công dân nước ngoài ở VN. Thứ ba, vận động hiệu quả sự hỗ trợ quốc tế và cả Việt kiều giúp Chính phủ chống COVID-19. Thứ tư, đưa hình ảnh VN đồng lòng chống dịch với thế giới. Cuối cùng, truyền đi thông điệp VN là “bạn của tất cả các nước” khi VN hỗ trợ trang thiết bị phòng, chống dịch cho các nước châu Âu và bạn bè trong khu vực. Cũng trong bối cảnh dịch COVID-19 hoành hành, ngoại giao VN chủ động chuyển đổi sang hình thức trực tuyến và điện đàm. Trên 33 cuộc điện đàm của lãnh đạo cấp cao VN với lãnh đạo hầu hết các nước quan trọng đã được thực hiện. Trong vai trò chủ tịch ASEAN, VN chủ trương thực hiện: Trên 550 cuộc họp trực tuyến, trong đó có 20 cuộc họp cấp cao thường xuyên, thường niên; 70 cuộc họp cấp bộ trưởng. Các chương trình hội thảo quốc tế được thực hiện trên nền tảng trực tuyến cũng tạo hiệu ứng lan tỏa tốt, điển hình là sự thành công ngoài mong đợi của hội thảo quốc tế về Biển Đông lần thứ 12 hồi tháng 11-2020. |
