Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết như trên.
Ngày 5-3, Ủy ban Tư pháp họp phiên toàn thể thẩm tra về dự án Luật Phòng, chống tham nhũng (PCTN, sửa đổi).
Ai kiểm soát thu nhập của cán bộ thuộc diện Ban Bí thư quản lý?
Báo cáo giải trình, tiếp thu dự thảo Luật PCTN (sửa đổi), Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái cho biết có nhiều ý kiến khác nhau về đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản thu nhập.
Tổng Thanh tra Chính phủ Lê Minh Khái.
Sau khi nghiên cứu, Chính phủ vẫn giữ nguyên phương án từng bước mở rộng đối tượng có nghĩa vụ kê khai. Tuy nhiên, để đảm bảo tính khả thi, dự thảo luật đã được chỉnh lý về quy định đối tượng có nghĩa vụ kê khai.
Theo đó, đối tượng có nghĩa vụ kê khai gồm: các đại biểu Quốc hội (ĐBQH), HĐND các cấp; người ứng cử ĐBQH, HĐND; cán bộ, công chức; một số chức danh trong quân đội, công an, đơn vị sự nghiệp công lập, DNNN hoặc cử giữ chức danh quản lý trong các DN có vốn nhà nước.
Riêng đối với nhóm đối tượng là cán bộ, công chức khi lần đầu làm việc trong các cơ quan, tổ chức, đơn vị thuộc khu vực nhà nước thì việc kê khai chỉ nhằm hình thành cơ sở dữ liệu chung phục vụ cho công tác quản lý cán bộ như đang triển khai trên thực tế hiện nay khi kê khai hồ sơ cán bộ, công chức và không thuộc diện kiểm soát tài sản, thu nhập.
Liên quan đến việc kiểm soát tài sản, thu nhập đối với người thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý và người có nghĩa vụ kê khai khác trong cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng, ông Khái cho hay: Qua thảo luận, nhiều ĐBQH đề nghị không quy định trách nhiệm của các cơ quan Đảng trong kiểm soát tài sản, thu nhập của đối tượng thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý và người có nghĩa vụ kê khai khác trong các cơ quan Đảng, mọi trường hợp phải thực hiện theo quy định của pháp luật. Bên cạnh đó, cũng có ý kiến tán thành với quy định Đảng kiểm soát tài sản, thu nhập của một số đối tượng nhất định như dự luật.
Tiếp thu ý kiến ĐBQH, dự luật chỉnh lý theo hướng không tách riêng quy định về cơ quan, đơn vị kiểm soát tài sản, thu nhập của nhóm đối tượng thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý và người có nghĩa vụ kê khai khác trong các cơ quan đảng mà áp dụng các quy định của Luật PCTN như đối với cán bộ, công chức nói chung.
Kê khai không trung thực: Truy thu thuế thu nhập cá nhân?
Về xử lý tài sản, thu nhập kê khai không trung thực, không kê khai; tài sản, thu nhập biến động mà không được giải trình một cách hợp lý cũng là vấn đề nhận được nhiều ý kiến từ ĐBQH. Theo ông Khái, qua tìm hiểu nghiên cứu từ nhiều nước trên thế giới, việc xử lý tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý được thực hiện từ các phương thức chính bao gồm: xử lý thông qua bản án hình sự của tòa án, thông qua trình tự tố tụng dân sự, thông qua xử phạt hành chính (tịch thu tài sản, thu nhập) hoặc công cụ về thuế (truy thu thuế thu nhập cá nhân).
Từ đó, Chính phủ đề xuất phương án xử lý thông qua việc truy thu thuế thu nhập cá nhân đối với tài sản, thu nhập kê khai không trung thực hoặc tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý và coi đây như là khoản thu nhập vãng lai phát sinh mà người kê khai hoặc vợ/chồng, con chưa thành niên của người kê khai phải nộp theo quy định.
“Áp dụng tương tự pháp luật về thuế thu nhập cá nhân hiện hành thì mức thuế suất áp dụng để truy thu thuế có thể ở mức 45% giá trị tài sản, thu nhập kê khai không trung thực, không giải trình một cách hợp lý tại thời điểm xác minh” - ông Khái cho hay.
Về vấn đề này, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết nhóm nghiên cứu của ủy ban cho rằng hiện nay pháp luật về hình sự, xử lý vi phạm hành chính đã quy định việc xử lý đối với tài sản tham nhũng, tài sản có nguồn gốc bất hợp pháp (do vi phạm pháp luật, do phạm tội mà có), theo đó, những tài sản này có thể bị tịch thu, tiêu hủy... theo quy định của pháp luật.
Riêng đối với tài sản mà người sở hữu có được một cách bất thường, không giải trình được hoặc giải trình không hợp lý về nguồn gốc hợp pháp thì đến nay vẫn chưa có quy định xử lý. Trong khi đây là những tài sản tiềm ẩn nguy cơ có nguồn gốc từ tham nhũng, vi phạm pháp luật.
Do đó, nhóm nghiên cứu cho rằng việc dự thảo luật bổ sung quy định xử lý đối với các loại tài sản này là rất cần thiết, phù hợp với các ý kiến đề nghị của đa số ĐBQH. Tuy nhiên, theo nhóm nghiên cứu, việc dự thảo luật quy định chung một hình thức xử lý cho tất cả trường hợp kê khai không trung thực; tài sản, thu nhập tăng thêm không được giải trình một cách hợp lý là chưa phù hợp.
Trên thực tế, tài sản, thu nhập kê khai không trung thực, tài sản, thu nhập tăng thêm không giải trình được một cách hợp lý có thể phân thành các loại khác nhau, do vậy tùy tính chất, mức độ vi phạm khác nhau cần có cách xử lý khác nhau.
Cạnh đó, dự thảo cũng cần phải bổ sung quy định về giá trị tối thiểu của tài sản kê khai không trung thực sẽ bị xử lý để bảo đảm tính phù hợp trong thực hiện.
Cán bộ có nghĩa vụ chứng minh nguồn gốc tài sản
Đối với cách thức xử lý cụ thể về tài sản, thu nhập, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết nhóm nghiên cứu có hai loại ý kiến, trong đó nhiều ý kiến tán thành với việc xử lý thông qua thu thuế thu nhập cá nhân đối với tài sản, thu nhập không giải trình được một cách hợp lý ở mức 45% với lập luận như báo cáo giải trình, tiếp thu của Chính phủ.
Đồng thời tán thành quy định, việc thu thuế không loại trừ việc xử lý trách nhiệm hình sự hoặc tịch thu tài sản nếu sau đó lại chứng minh được tài sản là bất hợp pháp, do phạm tội mà có.
Một số ý kiến cho rằng mối quan hệ giữa Nhà nước với cán bộ, công chức, viên chức trong kiểm soát tài sản, thu nhập là mối quan hệ hành chính, theo đó Nhà nước yêu cầu cán bộ, công chức, viên chức phải trung thực, minh bạch trong kê khai tài sản, thu nhập. Do đó, đối với tài sản không giải trình được, giải trình không hợp lý về nguồn gốc thì có thể áp dụng chế tài của Nhà nước theo hướng tài sản bị tịch thu một phần.
Theo ý kiến này, việc truy thu thuế thu nhập cá nhân là không đúng với bản chất của sắc thuế này; đồng thời sẽ không rõ là trong trường hợp này có tiếp tục xử lý về hành vi trốn thuế hay không. Đối với mức xử phạt, có thể áp dụng mức 45% (lý lẽ để xác định mức xử phạt này là mức tương đương với mức truy thu thuế thu nhập cá nhân và xử phạt vi phạm về thuế như lập luận của Chính phủ). Việc xử phạt sẽ do cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập thực hiện, trình tự theo Luật Xử lý vi phạm hành chính.
Ngoài ra, cả hai loại ý kiến nêu trên đều kiến nghị phương án nếu các bên không đồng ý với việc xử lý thì có quyền khiếu nại đến cơ quan kiểm soát tài sản, thu nhập; trường hợp không đồng ý với quyết định giải quyết khiếu nại thì có quyền khởi kiện ra tòa án.
Nhóm nghiên cứu tán thành với đề xuất này vì cho rằng đây là vấn đề liên quan đến quyền sở hữu tài sản, là quyền cơ bản của công dân được hiến pháp quy định nên việc xử lý phải tiến hành thận trọng. Tuy nhiên, để tòa án giải quyết được trường hợp này thì cần phải sửa đổi pháp luật về tố tụng theo hướng quy định cán bộ, công chức, viên chức có nghĩa vụ chứng minh tính hợp lý trong việc giải trình nguồn gốc tài sản của mình, đồng thời nghiên cứu sửa đổi các văn bản pháp luật có liên quan để có cơ sở thực hiện đối với mỗi loại ý kiến nêu trên.
