Hầu hết các bệnh nhân đái tháo đường thường bị nhiễm mỡ máu, có lượng cholesterol trong máu vượt quá khả năng cho phép, nhất là cholesterol có hại làm cho quá trình xơ vữa động mạch càng trở nên trầm trọng hơn, nguy cơ tai biến mạch máu não càng cao. Điều quan trọng là các yếu tố này thường xuất hiện đồng thời ở bệnh nhân đái tháo đường, do vậy nguy cơ tai biến là rất có thể nếu không được kiểm soát và điều trị bệnh đúng đắn.
Nhiều biến chứng đột ngột
Tai biến mạch máu não là sự rối loạn tuần hoàn não dưới dạng cấp tính. Bệnh xuất hiện đột ngột trong vài giây hoặc có thể xuất hiện nhanh trong vài giờ với các triệu chứng như đau đầu dữ dội, nôn, buồn nôn, liệt chi, mất ngôn ngữ, mất phản xạ, xuất huyết não... Người bệnh có thể bị tử vong nhanh chóng nếu không được cấp cứu kịp thời, nếu qua khỏi thì cũng giảm tuổi thọ nghiêm trọng và suy giảm nhiều chức năng của cơ thể, thậm chí tàn phế.
Tăng huyết áp là biểu hiện thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường. Tăng huyết áp kinh diễn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến tai biến mạch máu não. Tỉ lệ tăng huyết áp ở bệnh nhân đái tháo đường cao gấp 1,5-3 lần so với nhóm không bị đái tháo đường. Đối với đái tháo đường tuýp 1, tăng huyết áp xảy ra sau nhiều năm. Đối với bệnh nhân đái tháo đường tuýp 2, tăng huyết áp là vấn đề thường gặp, sẽ nghiêm trọng hơn về huyết áp nếu người bệnh có biến chứng ở thận. Đái tháo đường làm cho quá trình xơ vữa động mạch diễn ra nhanh hơn ở người bình thường, do vậy hiện tượng những cục huyết khối hình thành trong lòng động mạch hay các mảng xơ vữa làm bít tắc lòng động mạch là nguyên nhân làm cho máu, ôxy không đến nuôi dưỡng được vùng mạch máu đó cung cấp. Đây không chỉ là lý do dẫn đến tắc mạch máu não, phình vỡ mạch máu não mà còn gây ra đau thắt ngực và nhồi máu cơ tim...
Ăn nhạt và ăn nhiều chất xơ, vitamin là một trong nhiều cách phòng ngừa và điều trị tai biến mạch máu não hiệu quả.
Cách xác định bệnh và kiểm soát biến chứng
Trước hết dựa trên các yếu tố nguy cơ như thừa cân, béo phì, có cuộc sống tĩnh tại, ít vận động, hút thuốc lá, gia đình có người bị đái tháo đường, phụ nữ sinh con lớn hơn 4 kg... cần phải có kiểm tra đường huyết để xác định sớm bệnh. Khi đã có những biểu hiện bệnh như sút cân nhanh chóng, khát nước nhiều, ăn nhiều, tiểu nhiều, mệt mỏi, rụng tóc, rối loạn kinh nguyệt (ở nữ giới), chóng mặt, mất ngủ... cần phải đi khám bệnh ngay. Tại các cơ sở y tế, bác sĩ sẽ tiến hành đo nồng độ glucose huyết tương ngẫu nhiên hoặc nồng độ glucose huyết tương lúc đói. Kết quả này được khẳng định lại bằng xét nghiệm lần thứ hai.
Xác định tai biến mạch máu não dựa trên những biểu hiện lâm sàng của bệnh và trên hình ảnh chụp C.T scan não có tổn thương hoặc hình ảnh nhồi máu. Cũng cần phân biệt bệnh nhân tai biến mạch máu não do các nguyên nhân khác như u não, bệnh van tim, bệnh máu, do dùng thuốc chống đông, phẫu thuật tạo hình, dị dạng mạch máu não...
Phòng ngừa tai biến mạch máu não
Tất cả người bệnh đái tháo đường đều phải được theo dõi chặt chẽ đường huyết, chỉ số đông máu, chỉ số cholesterol, triglycerid, huyết áp. Cụ thể đường huyết lúc đói phải đảm bảo nhỏ hơn hoặc bằng 7 mmol/lit; đường huyết sau ăn nhỏ hơn hoặc bằng 10,0 mmol/l; HbA1C < 6,2%; cholesterol toàn phần nhỏ hơn hoặc bằng 4,5 mmol/l; triglycerid < 1,5 mmol/l; LDL-C < 2,5 mmol/l.
Để không những chỉ số này không bị tăng vọt hay giảm quá mức, người bệnh cần tuân thủ nguyên tắc điều trị của bác sĩ. Nhất thiết người bệnh còn phải kết hợp với chế độ ăn nhạt, hạn chế ăn đồ ngọt, ăn ít mỡ, không dùng phủ tạng động vật, không hút thuốc lá, hạn chế tối đa sử dụng các chất kích thích khác như rượu bia, cà phê... Nên có chế độ dinh dưỡng giàu vitamin và chất xơ, đặc biệt là ăn nhiều rau xanh, trái cây tươi. Bên cạnh đó, cần thường xuyên tập luyện thể thao như đi bộ, kiểm soát cân nặng, kiểm soát tăng huyết áp.
BS HỒ VĂN CƯNG
