Bệnh buồn vui thất thường là cách nói nôm na của bệnh rối loạn cảm xúc lưỡng cực, được định nghĩa là một rối loạn khí sắc mãn tính. Bệnh có biểu hiện bởi các giai đoạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ xen kẽ hoặc đi kèm với các giai đoạn trầm cảm.
Bệnh đa dạng
TS.BS Ngô Tích Linh - phó chủ nhiệm bộ môn tâm thần Đại học Y dược TP.HCM - cho biết một bệnh nhân 14 tuổi có biểu hiện rất phấn khích và cậu bé tuyên bố đang thực hiện một dự án sẽ giải quyết vấn đề khủng hoảng nhiên liệu. Cậu bé nói không ngừng về kế hoạch và còn cho rằng cuộc sống của mình có thể gặp nguy hiểm do tính chất quan trọng của công việc đang làm. Vài tuần trước khi có những biểu hiện này cậu bé đã đọc sách say sưa và ngủ rất ít nhưng vẫn thể hiện tràn đầy sinh lực... Bác sĩ chẩn đoán cậu bé bị rối loạn lưỡng cực, giai đoạn hưng cảm đơn độc với biểu hiện loạn thần.
Một bệnh nhân nam 27 tuổi được chẩn đoán rối loạn lưỡng cực, giai đoạn hưng cảm tái phát. Bệnh nhân này được các bạn ở cùng phòng đưa đến khoa cấp cứu vì ngủ rất ít từ 3-4 tuần nay, uống nhiều rượu trong hai tuần trước đó dù bình thường không uống như vậy. Bệnh nhân thức suốt đêm để dọn dẹp phòng và mua sắm nhiều đồ đạc không cần thiết, luôn tỏ ra rất bực bội và dễ gây gổ. Ngoài ra, bệnh nhân còn khoe đã ngủ với ba cô gái trong một tuần. Bạn thân của bệnh nhân cho biết bệnh nhân từng bị tương tự cách đây hai năm và đang phải uống thuốc điều trị.
Khi khám tâm thần, bác sĩ ghi nhận cảm xúc bệnh nhân này thay đổi từ bực bội đến hưng phấn. Cách ăn mặc cũng không giống ai: áo màu cam, quần màu đỏ cùng hai chiếc vớ không cùng loại. Ở phòng khám, bệnh nhân nói lớn tiếng, nói rất nhanh, khó ngắt lời, cứ đi tới đi lui trong phòng, không chịu ngồi khi được yêu cầu. Bệnh nhân cho rằng bạn bè cố ép mình đến đây chỉ vì họ ganh tị anh đã quá thành công trong việc chinh phục phụ nữ!
25-50% người bệnh toan tính tự tử
| Tuổi khởi phát bệnh trung bình là 21. Nguyên nhân của bệnh đến nay chưa rõ và mang tính chất nội sinh, đồng thời còn có yếu tố di truyền. Đặc trưng của bệnh là sự tái diễn hoặc luân phiên của các giai đoạn hưng cảm hoặc trầm cảm, xen kẽ là những giai đoạn thuyên giảm. |
Khi triệu chứng hưng cảm bộc phát, bệnh nhân có hành vi thiếu kiềm chế như tiêu xài phung phí, cờ bạc, tăng tình dục, tăng cường lĩnh vực hành động, thích xen vào chuyện người khác, dễ nổi nóng. Ngoài ra còn có những triệu chứng thần kinh thực vật khác như sụt cân, chán ăn, mất ngủ, cảm thấy dồi dào sức khỏe, y phục màu mè, lòe loẹt, có khi kệch cỡm dị hợm, có lúc tỏ ra rất mến khách, có lúc lại hung hăng, kích động. Cảm xúc thường không ổn định, lúc vui vẻ, lúc bực bội cáu gắt...
Ngược lại, khi triệu chứng trầm cảm xuất hiện, bệnh nhân chán nản, thu rút, cảm thấy không còn động cơ thúc đẩy, chán ăn hoặc ăn nhiều, mệt mỏi... Ngoài ra còn có biểu hiện táo bón, khô miệng, đau đầu, chậm hoặc kích động, giao tiếp bằng mắt kém, chảy nước mắt, cảm xúc buồn rầu, có ý tưởng chết chóc, ảo giác, đãng trí, trí nhớ kém.
Phần lớn bị chẩn đoán sai
Tình trạng chẩn đoán sai bệnh rối loạn lưỡng cực không chỉ có ở VN mà còn xảy ra ở nhiều nước trên thế giới. Thống kê cho thấy có đến 69% bệnh nhân rối loạn lưỡng cực bị chẩn đoán sai. Trong đó, 70% bị chẩn đoán sai 1-3 lần, 30% bị chẩn đoán sai từ bốn lần trở lên.
Theo TS Ngô Tích Linh, thực tế cho thấy nếu bệnh nhân đến bác sĩ tâm thần khám thì 47,9% được chẩn đoán chính xác, 44% bị chẩn đoán nhầm và 8,1% không phát hiện bệnh. Nếu bệnh nhân đến bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu khám thì tỉ lệ này lần lượt là 22,6%, 60,4% và 17%. Nếu đến chuyên gia tâm lý thì tỉ lệ này lần lượt là 23,4%, 48,9% và 27,7%. Lý do chẩn đoán nhầm trong rối loạn lưỡng cực từ phía thầy thuốc là do trầm cảm lưỡng cực có triệu chứng giống với trầm cảm đơn cực; rối loạn lưỡng cực thường thể hiện dưới hình thức trầm cảm; khi sử dụng các test sàng lọc bị thất bại; bác sĩ hỏi sơ sài về tiền sử hưng cảm nhẹ hoặc hưng cảm. Về phía bệnh nhân cũng ít khai báo các giai đoạn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ của mình, và họ cũng không phân biệt được trầm cảm lưỡng cực với trầm cảm đơn cực.
Để phát hiện rối loạn lưỡng cực, bác sĩ phải theo dõi quá trình bệnh của bệnh nhân bởi các triệu chứng như: khởi phát sớm, cơn trầm cảm nặng tái diễn liên tục, cơn trầm cảm nặng nhưng ngắn (dưới ba tháng), tiền sử có cơn hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ, có lo âu và lạm dụng chất gây nghiện (rượu, thuốc lắc...) đi kèm, công việc không ổn định và có tiền sử rối loạn nhân cách.
Theo LÊ THANH HÀ (TTO) ghi
