Ngày 23-1, hãng tin AP đã công bố báo cáo thanh tra của Văn phòng thanh tra thuộc Quỹ toàn cầu chống AIDS, lao và sốt rét (tổ chức tài chính quốc tế trực thuộc LHQ) về chi tiêu tiền tài trợ ở các nước. 24 thanh tra viên của Văn phòng thanh tra do Tổng Thanh tra John Parsons người Anh đứng đầu đã hoàn thành báo cáo vào cuối năm 2010.
Tổ thanh tra chỉ có thể xem xét chứng từ liên quan đến một phần tiền đã tài trợ bởi Chương trình Phát triển LHQ (UNDP) quản lý hơn phân nửa tiền quỹ nhưng theo quy định, UNDP không thể cung cấp tài liệu kiểm toán nội bộ.
Từ khi quỹ ra đời năm 2002, Mỹ, Liên minh châu Âu, các nước khác và các nhà tài trợ cá nhân (phần lớn là nhà chính trị, doanh nhân, nghệ sĩ) đã đóng góp 21,7 tỉ USD. Quỹ đã chi tài trợ khoảng 10 tỉ USD.
Biếm họa của OLLE JOHANSSON (Thụy Điển). Chữ trong ảnh: UN = Liên Hiệp Quốc
Báo cáo thanh tra ghi nhận 2/3 tiền chi tài trợ đã bị thất thoát và không được sử dụng đúng mục đích do tham nhũng. Phần lớn tiền thất thoát đã được hợp thức hóa bằng chứng từ giả mạo và sửa chữa sổ sách kế toán. Thuốc trị sốt rét gửi đến châu Phi đã bị tuồn ra bán ở thị trường chợ đen.
Báo cáo nhận định tham nhũng tiền tài trợ rải đều các cấp ở Mauritania. Do vậy, 67% tiền tài trợ chống AIDS đã bốc hơi. Tương tự, 36% tiền tài trợ chống lao, sốt rét ở Mali và 30% tiền tài trợ cho chương trình này ở Djibouti cũng biến mất.
Tại Zambia, 3,5 triệu USD tiền tài trợ không được ghi trong sổ sách. Chỉ riêng một nhân viên kế toán đã bỏ túi riêng hơn 104.000 USD. Cuối cùng Quỹ toàn cầu chống AIDS, lao và sốt rét đã tước quyền quản lý tiền tài trợ của Bộ Y tế Zambia. Hiện nay, quỹ đang tìm cách thu hồi 7 triệu USD bị Bộ Y tế Zambia chi sai nguyên tắc.
Tổng Thanh tra John Parsons nhận định nguyên nhân tiền tài trợ bị thất thoát là do các nước nhận tài trợ không có biện pháp kiểm soát tài chính hiệu quả.
Sau khi có kết quả thanh tra, Quỹ toàn cầu chống AIDS, lao và sốt rét đã rút lại tiền tài trợ và ngưng tài trợ cho một số nước có biểu hiện tham nhũng, đồng thời yêu cầu các nước này trả lại nhiều triệu USD bị lạm chi. Cuối năm ngoái, quỹ thông báo ngưng chuyển khoản 22,6 triệu USD tài trợ cho Mali. Bộ trưởng Y tế Mali đã từ chức hai ngày trước khi quỹ công bố kết quả kiểm toán tại Mali. 15 cá nhân có liên quan đã bị bắt giữ.
Một số nước tài trợ đã phản ứng giận dữ sau khi có kết quả thanh tra. Tuần trước, Bộ Ngoại giao Thụy Điển đã họp với Giám đốc điều hành quỹ Michel Kazatchkine và tuyên bố ngưng đóng góp khoản cam kết 226 triệu USD trong ba năm (2011-2013) đến chừng nào tiêu cực được giải quyết xong xuôi.
| Văn phòng thanh tra của Quỹ toàn cầu chống AIDS, lao và sốt rét dự kiến đến năm 2012 sẽ hoàn thành chỉ tiêu thanh tra tại 50% trong 144 nước nhận tài trợ. Quỹ được thành lập nhằm khắc phục thực tế quan liêu ở LHQ, thúc đẩy tài trợ nhanh hơn, hiệu quả hơn. Trong tám năm qua, quỹ đã chữa trị bệnh AIDS cho 3 triệu người, bệnh lao cho 7,7 triệu người và đã phân phối 160 triệu mùng chống muỗi, nhờ đó cứu sống 6,5 triệu người. |
ĐĂNG KHOA (Theo AP, AFP)
