Tuần qua, Đức - Pháp - Tây Ban Nha liên tục cáo buộc Mỹ có hành vi chặn và nẫng tay trên các chuyến hàng chở khẩu trang sang bán cho những nước này, bằng cách trả giá cao hơn để bên bán phá hợp đồng với các nước, theo đài CNN.
Đức - Mỹ mâu thuẫn sâu sắc
Mới nhất, ngày 3-4, Bộ trưởng Nội vụ Đức Andreas Geisel cáo buộc Mỹ tịch thu hàng chục ngàn khẩu trang y tế mà chính phủ Đức đã thanh toán cho nhà cung cấp ở Mỹ và gọi đây là “hành vi cướp biển thời hiện đại”.
Nhân viên an ninh Đức kiểm tra một lô khẩu trang của Công ty 3M (Mỹ) ngày 1-4. Ảnh: BBC
"Đây không phải là cách bạn hành xử với các đồng minh xuyên Đại Tây Dương. Ngay cả trong thời kỳ khủng hoảng toàn cầu cũng cần tránh các hành vi hoang dã kiểu viễn Tây" - ông Geisel chỉ trích.
Truyền thông Đức cho hay phía liên quan đến đơn đặt hàng của Berlin là Công ty Công nghệ 3M (Mỹ). Tuy nhiên, trả lời CNN, 3M khẳng định "không nhận thấy bất cứ sản phẩm 3M nào bị thu giữ. 3M cũng không có hồ sơ về bất kỳ lô khẩu trang nào từ chi nhánh Trung Quốc cho cảnh sát Berlin".
Phía cảnh sát Berlin thì nói rằng họ không thể xác nhận liệu đơn hàng đã được đặt với 3M hay chưa.
Mọi quan tâm hiện đang đổ về Nhà Trắng, Bộ Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Mỹ, trước nghi ngại về Đạo luật Sản xuất Quốc phòng của nước này.
Đạo luật Sản xuất Quốc phòng - có hiệu lực kể từ năm 1950 - cho phép chính quyền liên bang có toàn quyền chỉ đạo việc sản xuất công nghiệp trong các trường hợp khẩn cấp. Quyền hành quá lớn này trở thành một rào cản đối với các nhà cung cấp trong nước có hợp đồng với nước ngoài.
Từ đồng minh lớn, Mỹ hiện liên tục nhận chỉ trích "cướp" khẩu trang của các nước khác. Ảnh minh họa: REUTERS
Thực tế, Tổng thống Mỹ Donald Trump mới đây đã chỉ trích 3M vì việc vẫn duy trì xuất khẩu thiết bị bảo hộ cá nhân.
"Lúc này chúng ta gặp khó khăn với 3M sau những gì họ đang làm với khẩu trang của mình... Phải áp dụng Đạo luật Sản xuất Quốc phòng và họ sẽ phải trả một cái giá rất lớn!" - ông Trump khẳng định.
Pháp vào cuộc "đi tìm kho báu"
Còn ở Pháp, một đồng minh quan trọng khác của Mỹ, truyền thông nước này đã bắt đầu sử dụng một thuật ngữ mới để chỉ cuộc tranh giành khẩu trang giữa các cường quốc phương Tây: Guerre des masques (Cuộc chiến khẩu trang).
Một dây chuyền sản xuất khẩu trang ở TP Angers (Pháp) ngày 31-3. Ảnh: RFI
Nhiều quan chức cấp cao tại Pháp đã phản ánh sự khó khăn trong việc đảm bảo quá trình nhập thiết bị bảo vệ y tế, do các bên khác trả giá cao hơn họ, trong bối cảnh các quốc gia cạn kiệt kho dự trữ đang phải bắt tay "săn tìm kho báu" - theo cách gọi của Chủ tịch vùng Ile-de-France - ông Valerie Pecresse.
Ông Renaud Muselier - Chủ tịch vùng Sud, xác nhận với CNN về thông tin một lô hàng khẩu trang của khu vực đã bị "một quốc gia nước ngoài" giành mua tại các sân bay Trung Quốc.
Người đứng đầu của vùng Grand Est nói với đài Pháp RTL rằng việc đảm bảo các đơn đặt hàng được cập bến là "một trận chiến hằng ngày". Ông mô tả: "Trên đường băng, người Mỹ đến, rút tiền mặt và trả gấp ba hoặc bốn lần cho các đơn đặt hàng chúng tôi đã thực hiện, vì vậy cần phải chiến đấu".
Dù vậy, bình luận về những diễn biến trên, Thủ tướng Pháp Edouard Philippe hôm 2-4 lại có phần ôn hòa hơn khi cho rằng đôi khi các đơn đặt hàng không phải lúc nào cũng được giao bởi "nhiều lý do, bao gồm cả nhu cầu lớn đến từ Trung Quốc, Mỹ, châu Âu và thực sự từ cả thế giới".
Tuy nhiên, Mỹ một lần nữa lại bị chỉ đích danh khi Bộ trưởng Y tế Brazil Luiz Henrique Mandetta hôm 3-4 dẫn việc Washington đang gửi các máy bay chở hàng lớn đến Trung Quốc để mua cạn các thiết bị y tế về nước mình.
"Điều này cũng xảy ra với mặt hàng khẩu trang. Chúng tôi đã đặt mua, họ giao phần đầu tiên. Phần thứ hai, ngay cả với hợp đồng đã ký và tiền được thỏa thuận, họ nói rằng họ không còn hàng. Việc giao hàng bị đình trệ" - ông Mandetta nói.
Đại diện vùng Bourgogne Franche Comte của Pháp cho biết đã đặt hàng 4 triệu khẩu trang từ Trung Quốc nhưng đang phải làm việc song song với hai nhà cung cấp khác nhau, phòng trường hợp một bên không giao hàng. Các quan chức Tây Ban Nha và Pháp cũng nhận định có thể hậu cần quá tải tại Trung Quốc là một rào cản đối với việc vận chuyển các thiết bị y tế.
Thấy gì từ cuộc chiến khẩu trang giữa các cường quốc?
Nhìn chung, đại dịch COVID-19 đang trở thành phép thử cho mọi mối quan hệ, gồm cả các quan hệ đồng minh xuyên Đại Tây Dương.
Một số chính phủ châu Âu đã và đang kêu gọi sự tự chủ, tránh lệ thuộc đối với sản xuất vật tư y tế của một quốc gia. Tại Đức, Thống đốc bang Bavaria - ông Markus Soder, mới đây cảnh báo nước này sẽ cần "hàng tỉ chiếc khẩu trang" để chống COVID-19 và nguồn cung phải được đảm bảo thông suốt.
Khẩu trang bày bán tại một nhà thuốc ở Berlin (Đức). Ảnh: DW
"Chúng ta phải trở nên độc lập hơn với thị trường thế giới, vì sự an toàn của công dân. Đó là một trong những bài học từ những ngày qua" - ông Soder khẳng định.
Anh, Pháp, Đức và Tây Ban Nha đều đang cố gắng đẩy nhanh sản xuất thiết bị bảo vệ y tế trong nước nhưng tất nhiên đó không phải là điều có thể thay đổi chỉ trong một đêm, với tình trạng thiếu thốn trải dài các bệnh viện trong cả nước do sự bùng phát nhanh chóng.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo rằng việc thiếu thiết bị bảo vệ đang khiến các bác sĩ và y tá “bị đe dọa” khi phải chăm sóc bệnh nhân COVID-19.
Một tháng trước, Tổng giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus cho biết “giá khẩu trang phẫu thuật đã tăng gấp sáu lần, mặt nạ N95 có giá gấp ba lần và đồ bảo hộ có giá gấp đôi”.
“Nguồn cung có thể mất vài tháng để đáp ứng, thao túng thị trường đang diễn ra phổ biến và hàng thường được bán cho người trả giá cao nhất” - ông nói.
