Cuối tuần rồi không quân Mỹ thông báo mời thầu hai hạng mục nâng cấp tên lửa hành trình trang bị đầu đạn hạt nhân phóng từ trên không, và hệ thống tên lửa đạn đạo xuyên lục địa (ICBM) phóng từ mặt đất, theo báo CS Monitor (Mỹ).
Hai dự án này nằm trong kế hoạch hiện đại hóa kho vũ khí hạt nhân của Mỹ. Ước tính chi phí nằm khoảng 1.000 tỉ USD trong ba thập kỷ.
Trong thông báo mới thầu, không quân Mỹ cho biết sẽ ra quyết định chọn thầu cải tiến hệ thống ICBM vào cuối năm 2017.
Hệ thống ICBM cải tiến mới này sẽ thay thế cho tên lửa đạn đạo xuyên lục địa Minuteman III đã có từ giữa thập kỷ 1960 dù hệ thống phóng và cơ sở hạ tầng có được nâng cấp trong thời gian này.
Ba tập đoàn Boeing, Northrop Grumman, Lockheed Martin sẽ cạnh tranh nhau để giành quyền thiết kế một loại tên lửa hành trình trang bị đầu đạn hạt nhân phóng từ trên không để thay thế loại vũ khí dạng này có từ thập kỷ 1980.
Tên lửa Minuteman III của Mỹ trong một lần phóng (trái), và được chứa trong hầm ở Mỹ. (Ảnh: USAF)
Theo Trung tướng không quân Scott Jansson, mục tiêu của bước mời thầu nâng cấp vũ khí hạt nhân này là nhằm đảm bảo tính an toàn, chắc chắn và hiệu quả của hệ thống tên lửa ICBM và hệ thống tên lửa hành trình trang bị đầu đạn hạt nhân phóng từ trên không.
Theo CS Monitor, động thái mời thầu nâng cấp vũ khí hạt nhân này một lần nữa làm mới lại cuộc tranh luận lâu nay rằng Mỹ có cần phải duy trì cả một bộ ba hạt nhân trong chiến lược ngăn chặn hạt nhân hay không. Bộ ba hạt nhân là các loại vũ khí chiến lược gồm máy bay ném bom hạt nhân chiến lược tầm xa, tên lửa đạn đạo xuyên lục địa mang đầu đạn hạt nhân và tàu ngầm hạt nhân - được thực hiện ở Mỹ từ thập kỷ 1950.
Đa số ý kiến ở Mỹ ủng hộ nâng cấp kho vũ khí hạt nhân của Mỹ. Tuy nhiên trong khi một số chuyên gia ủng hộ giữ lại bộ ba chiến lược ngăn chặn hạt nhân thì một số chuyên gia lại có ý kiến chỉ nên tập trung vào những loại vũ khí chiến lược có hiệu quả bậc nhất.
Nhiều chuyên gia cho rằng Mỹ không còn cần phải có hệ thống ICBM.
“Mỹ có một hệ thống ngăn chặn hạt nhân mạnh từ lực lượng tàu ngầm. Và nếu lực lượng tàu ngầm này được trang bị thêm máy bay ném bom thì đó sẽ là một sức mạnh ngăn chặn hạt nhân rất lớn. Vì thế tôi không hiểu vì sao vẫn có ý kiến Mỹ còn cần ICBM. Mỹ có thể cần ICBM trong một số lý do khác, chẳng hạn lý do địa chính trị, nhưng không phải vì lý do ngăn chặn hạt nhân. Sức mạnh tuyệt vời từ lực lượng tàu ngầm của Mỹ có thể ngăn chặn sự tấn công của bất kỳ nước nào.”, CS Monitor dẫn lời cựu Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ William Perry nói trong một cuộc phỏng vấn với Hiệp hội Kiểm soát súng của Mỹ.
Tương tự, nhà nghiên cứu cấp cao Nikolai Sokov tại Trung tâm Nghiên cứu Không phổ biến vũ khí hạt nhân James Martin (Mỹ) cho rằng nên chuyển bộ ba hạt nhân thành bộ đôi hạt nhân. “Có cần thiết phải bỏ tiền ra phát triển tên lửa phóng từ mặt đất, khi mà đóng góp của nó với sức mạnh phòng thủ toàn cục chỉ hạn chế?”
Theo ông Sokov, các tiêu chuẩn và kế hoạch của Mỹ về vũ khí hạt nhân đã không được cập nhật từ thời chiến tranh lạnh.
“Tôi cho rằng các tiêu chuẩn thời chiến tranh lạnh đã không còn phù hợp. Trong thời gian này chúng ta có hàng ngàn, hàng ngàn vũ khí hạt nhân. Lực lượng ngăn chặn hạt nhân càng nhỏ gọn thì thành phần của nó càng phải được nghiên cứu kỹ càng. Tôi không rõ đã có ai cân nhắc nghiêm túc đến ảnh hưởng của kỹ thuật và tài chính mà một lực lượng ngăn chặn hạt nhân nhỏ gọn mang lại hay không?”
Mỹ có 19.008 đầu đạn hạt nhân thời điểm Liên bang Xô viết sụp đổ năm 1991 đã giảm xuống còn 4.571 đầu đạn vào năm 2015, theo số liệu từ Bộ Quốc phòng Mỹ. Hiện nay có 1.500 đầu đạn hạt nhân được lắp đặt ở các vũ khí hạt nhân chiến lược. Tổng thống Nga Vladimir Putin đã từ chối đề nghị của Tổng thống Mỹ Barack Obama cùng ký một thỏa thuận song phương cùng giảm số đầu đạn hạt nhân xuống còn 1.000.
Tên lửa Minuteman III được phóng thử nghiệm trong ngày 20-2-2016 tại căn cứ không quân Vandeberg (California, Mỹ). (Ảnh: AP)
Trong khi đó, một số chuyên gia ủng hộ duy trì bộ ba hạt nhân, dù có kêu gọi cắt giảm một số vũ khí hạt nhân.
“Nếu chúng ta đầu tư về hạt nhân, về cơ bản chúng ta sẽ giảm được nguy cơ xảy ra chiến tranh hạt nhân, thậm chí chiến tranh thông thường.”, theo Giám đốc và là nhà nghiên cứu cấp cao Richard Weitz tại Trung tâm Phân tích Chính trị-Quân đội thuộc Viện nghiên cứu chính sách Hudson (Mỹ).
Theo nhà nghiên cứu Richard Weitz, mỗi khía cạnh đều có các ưu và nhược điểm, và cần thiết phải duy trì bộ ba này, cũng như cần nâng cấp mỗi hệ thống của bộ ba hạt nhân.
Các tên lửa phóng từ mặt đất có thể được phóng rất nhanh chóng, có thể mang nhiều đầu đạn hạt nhân, và độ chính xác cực kỳ cao. Tuy nhiên lại dễ bị kẻ thù nhắm đến vì được chứa trong các hầm không được bảo mật.
Ưu điểm của tàu ngầm hạt nhân là tính di động cao, vì thế khó bị phát hiện và nhắm bắn. Tuy nhiên vấn đề sẽ rất nghiêm trọng nếu nó bị phát hiện hay mất liên lạc với ban chỉ huy trên mặt đất.
Tính hiệu quả của máy bay ném bom hạt nhân đã giảm nhiều theo thời gian khi các hệ thống phòng thủ hàng không ngày càng tinh vi.
CS Monitor dẫn nhận định của nhà nghiên cứu Weitz, theo như logic hiện tại thì khả năng cao Mỹ sẽ duy trì càng nhiều loại vũ khí hạt nhân càng tốt.
“Nga, Trung Quốc, thậm chí Iran, rất nhiều nước đang xây dựng nhiều hệ thống phòng không. Điều này gây nguy hiểm cho hệ thống máy bay ném bom hạt nhân của Mỹ, vì thế Mỹ sẽ phải giữ hệ thống máy bay này càng xa các hệ thống phòng không càng tốt. Lĩnh vực phòng không đã tiến bộ rất nhiều trên toàn thế giới, việc một máy bay có thể tiếp cận và tấn công một mục tiêu là rất khó.”,
Dù tranh luận vẫn đang diễn ra nhưng không quân Mỹ vẫn xác định kế hoạch hiện đại hóa các hệ thống tấn công hạt nhân trên mặt đất và trên không. “Mối quan tâm chính là về dài hạn và những hệ thống này sẽ tồn tại hàng thập kỷ. Sau chiến tranh lạnh Mỹ đã muốn Nga trở thành một đối tác, nhưng điều đó đã không xảy ra, và sẽ không xảy ra sớm. Vì thế Mỹ cần thiết phải có hệ thống ngăn chặn hạt nhân.”
