Theo tờ South China Morning Post, nhìn vào các loại virus trong quá khứ, chúng ta có thể dự đoán được các kịch bản của đại dịch hiện tại. Tuy nhiên, cho tới nay, các chuyên gia vẫn chưa thống nhất về mối đe dọa mà các biến thể mới của virus SARS-CoV-2 gây ra.
Virus sẽ tiếp tục đột biến, nhưng không phải loại nào cũng nguy hiểm hơn
Phần lớn các chuyên gia đồng tình rằng virus SARS-CoV-2 sẽ tiếp tục lây lan trong nhiều năm tới, nhưng không có cách nào để biết chính xác nó sẽ tiến hóa cụ thể ra sao. Theo họ, không phải đột biến nào cũng nguy hiểm hoặc đáng lo ngại hơn.
“Các biến thể của virus SARS-CoV-2 chắc chắn sẽ xuất hiện, nhưng không phải mọi biến chủng đều có tác động tiêu cực tới sức khỏe cộng đồng. Điều quan trọng là phải theo dõi và đánh giá các biến thể mới vì một trong số chúng có thể làm gia tăng rủi ro” - ông Yvonne Su - GS tại ĐH Quốc gia Singapore - nhận định.
Nhân viên y tế tiêm vaccine ngưa COVID-19 cho người dân ở Mỹ. Ảnh: BLOOMBERG
Đến hiện tại, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã xác định 4 biến thể đáng lo ngại, gồm biến thể Delta có khả năng lây lan cao khoảng gấp đôi chủng ban đầu phát hiện ở TP Vũ Hán (Trung Quốc).
Biến thể Delta hiện đang thống trị toàn cầu và đã xuất hiện tại ít nhất 135 quốc gia từ lần đầu tiên được phát hiện ở Ấn Độ hồi tháng 10-2020. Tốc độ lây lan nhanh chóng của nó làm dấy lên lo ngại về việc nới lỏng các biện pháp hạn chế nhằm giảm thiểu sự lây lan của COVID-19, đặc biệt ở những quốc gia như Trung Quốc, Úc và New Zealand.
Hiệu quả của vaccine
Mặc dù có bằng chứng cho thấy so với chủng ban đầu, biến thể Delta dễ lây lan hơn ở những người đã được tiêm chủng, nhưng không có biến thể nào được chứng minh là có thể khiến vaccine mất hiệu quả trong việc ngăn ngừa nhập viện và tử vong.
Ở Anh, nơi có khoảng 75% người trưởng thành được tiêm chủng đầy đủ, số ca nhập viện và tử vong đã giảm xuống chỉ còn một phần nhỏ so với mức đỉnh điểm, mặc dù mỗi ngày nước này ghi nhận hàng chục nghìn ca mắc mới trong những tuần gần đây.
Theo dữ liệu từ Cơ quan Y tế Công cộng Anh (PHE), chỉ có 512 người tiêm vaccine đầy đủ mũi phải nhập viện trong khoảng thời gian từ ngày 19-7 đến ngày 2-8. Trước đó, vào thời gian đỉnh dịch hồi tháng 1, Anh ghi nhận trung bình gần 38.000 ca nhập viện mỗi ngày.
Một số chuyên gia dự đoán rằng độc lực của virus SARS-CoV-2 có thể giảm dần theo thời gian, phù hợp với giả thuyết về sự đánh đổi giữa mức độ lây nhiễm và độc lực. Giả thuyết này cho rằng việc tăng độc lực sẽ đi cùng với sự suy giảm mức độ lây lan, bởi nếu vật chủ chết thì mầm bệnh không thể lan rộng.
Bà Polly Roy - GS virus học thuộc Trường Vệ sinh và Y học Nhiệt đới London (Anh) - cho biết hầu hết virus “đều tiến hóa dần dần theo thời gian để có lợi cho chúng hơn”, tức là chúng không thể để mất vật chủ.
“Hầu hết các biến thể sẽ không ảnh hưởng quá nhiều đến các loại vaccine hiện tại và chúng vẫn sẽ bị kiểm soát bởi việc tiêm chủng. Vì vậy, chúng ta không có lý do gì để sợ. Những thay đổi của virus cho đến nay là khá nhỏ, vì vậy các cấu trúc cơ bản của virus vẫn như giữ nguyên. Chúng vẫn lây nhiễm sang cùng một loại tế bào và gây ra cùng một loại bệnh” - bà cho hay.
Đối chiếu lịch sử
Một số nhà khoa học nhìn thấy một số manh mối được cho là sẽ hé lộ quỹ đạo tiến hóa của virus SARS-CoV-2 thông qua quá trình tiến hóa của một trong những loại virus corona gây nên bệnh cảm lạnh thông thường.
Năm ngoái, các nhà nghiên cứu thuộc ĐH Leuven (Bỉ) đã xác định thời điểm mà virus corona OC43 lây từ gia súc sang người trùng với giai đoạn xảy ra đại dịch 1889 – 1890. Điều này cho thấy virus corona OC43 có thể đứng đằng sau đợt bùng phát dịch bệnh toàn cầu khi ấy khiến khoảng một triệu người tử vong.
“Có khả năng là khi virus trở nên dễ lây lan nhiều, chúng cũng có thể sẽ ít gây bệnh hơn. Có một số điểm tương đồng giữa virus cúm và virus corona gây cảm lạnh thông thường: Ở giai đoạn đầu, virus lây từ động vật sang người, gây ra rất nhiều ca bệnh và tử vong. Tuy nhiên, khi virus lây lan và đột biến theo thời gian, chúng ít gây bệnh hơn. Điều này có thể cũng giống trường hợp của virus corona gây bệnh cảm lạnh thông thường OC43” - ông Lawrence Young - nhà virus học thuộc ĐH Y Warwick (Anh) - cho biết.
Các chuyên gia khác đã đưa ra nhiều lời cảnh báo đáng lo ngại hơn về mối đe dọa của các đột biến, đặc biệt là nguy cơ xuất hiện một biến thể có khả năng kháng các loại vaccine hiện tại.
Trong một cuộc khảo sát 77 nhà dịch tễ học được thực hiện hồi tháng 3, 2/3 số người được hỏi cho biết họ tin rằng virus SARS-CoV-2 sẽ đột biến đến mức độ có thể làm vô hiệu hóa vaccine thế hệ đầu trong khoảng một năm.
Theo ông Nikolaus Osterrieder - chuyên gia tại Đại học City (Hong Kong, Trung Quốc), kinh nghiệm trong quá khứ cho thấy biến chủng mới sẽ dễ lây lan hơn và có thể kháng vaccine.
“Nói một cách đơn giản, virus không có lợi ích gì từ việc trở nên độc hại hơn, chúng chỉ quan tâm đến sự tồn tại và lây lan. Do đó, virus sẽ không để tâm tới việc độc tính của nó sẽ tăng hay giảm, miễn là nó có thể lây lan một cách hiệu quả. Nhìn chung, có sự đánh đổi giữa sức lây lan và độc lực để đạt được trạng thái cân bằng” - ông Osterrieder nhận định.
Bà Yvonne Su - GS tại ĐH Quốc gia Singapore - cho biết có rất ít bằng chứng chứng minh độc tính của virus sẽ giảm dần theo thời gian. Theo bà, việc một số ca bệnh không còn ảnh hưởng xấu có thể là kết quả của sự gia tăng miễn dịch do từng bị nhiễm hoặc đã tiêm vaccine. Bà cũng nhấn mạnh rằng tỉ lệ tiêm chủng cao chính là yếu tố quyết định trong việc quay trở lại cuộc sống bình thường.
