Trong cuộc hội đàm vừa qua tại Hawai (Mỹ), Bộ trưởng Ngoại giao Mỹ H.Clinton và người đồng cấp Nhật Bản K.Okada đã không đạt được thỏa thuận giải quyết bất đồng về việc di chuyển căn cứ không quân Futenma của lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ ở đảo Okinawa, miền nam Nhật Bản. Tuy nhiên, hai bên cam kết không để vấn đề này làm chệch hướng mối quan hệ song phương.
Phát biểu ý kiến sau cuộc gặp, bà Clinton một lần nữa hối thúc Tokyo triển khai thỏa thuận tái bố trí căn cứ Futenma, tin tưởng hai bên sẽ tìm được một giải pháp vừa thể hiện quan hệ đồng minh tốt đẹp vừa bảo đảm an ninh như phía Nhật Bản mong muốn. Về phần mình, ông Okada nhắc lại cam kết của Thủ tướng Nhật Bản Y. Hatoyama sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về vấn đề di chuyển căn cứ Futenma vào tháng 5 năm nay, khẳng định Tokyo vẫn giữ cam kết theo Hiệp ước an ninh Nhật Bản - Mỹ.
Người dân TP Ginowan trên đảo Okinawa biểu tình đòi đóng của căn cứ không quân Futenma của Mỹ. Ảnh: AP
Trong năm 2010, Mỹ và Nhật Bản sẽ tổ chức hàng loạt sự kiện kỷ niệm 50 năm ngày ký Hiệp ước An ninh Nhật Bản - Mỹ. Tuy nhiên, vấn đề di chuyển căn cứ quân sự Futenma đang phủ bóng đen lên mối quan hệ đồng minh này. Phía Mỹ đang gây sức ép để Nhật Bản thực hiện thỏa thuận ký năm 2006 giữa Mỹ với chính phủ tiền nhiệm của Nhật Bản. Theo đó sẽ di dời căn cứ Futenma từ khu vực đông dân cư ở TP Ginowan thuộc tỉnh Okinawa sang một địa điểm thưa dân cư hơn ở TP Na-gô cũng thuộc tỉnh này vào năm 2014.
Kế hoạch di dời căn cứ Futenma là một phần trong kế hoạch tái bố trí lực lượng của quân đội Mỹ ở Nhật Bản nhằm bảo đảm việc duy trì "sức mạnh" và "chiếc ô an ninh" của Mỹ ở khu vực Ðông Bắc Á. Tư lệnh lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ, Tướng G.Con-uây cho biết, tranh cãi về căn cứ này có thể gây khó khăn cho kế hoạch di chuyển 8.000 lính thủy đánh bộ Mỹ từ Okinawa tới đảo Guam của Mỹ vào năm 2014.
Tuy nhiên, nhiều người dân Okinawa nói rằng cần phải di chuyển hoàn toàn căn cứ quân sự này khỏi hòn đảo - một quan điểm cũng được chính Thủ tướng Hatoyama ủng hộ trong chiến dịch của đảng Dân chủ Nhật Bản (DPJ) vận động tranh cử vào Hạ viện năm 2009. Giành thắng lợi trước đảng Dân chủ Tự do (LDP) vốn nắm quyền gần như liên tục hơn 50 năm qua ở Nhật Bản, chính phủ hiện nay của DPJ theo đuổi chủ trương xây dựng một quan hệ Nhật Bản - Mỹ bình đẳng hơn. Trong bài diễn văn đầu năm mới 2010 được phát trực tiếp trên truyền hình, Thủ tướng Hatoyama nhấn mạnh, Nhật Bản mong muốn cùng Mỹ thúc đẩy quan hệ đồng minh cởi mở và thẳng thắn hơn.
Hiệp ước an ninh Nhật Bản - Mỹ được ký năm 1960 và hiện có khoảng 47.000 binh sĩ Mỹ đang đóng tại Nhật Bản, trong đó hơn một nửa đóng tại đảo Okinawa, nơi người dân địa phương phản đối gay gắt sự có mặt của quân đội Mỹ do tiếng ồn, ô nhiễm môi trường và đặc biệt là các hành vi phạm tội của quân nhân Mỹ. Căn cứ không quân Futenma trở thành một căn cứ chủ chốt của lực lượng lính thủy đánh bộ Mỹ trên đảo Okinawa từ năm 1957. Hiện có khoảng 4.000 binh sĩ thuộc lực lượng này đóng tại đây.
Các cuộc thăm dò ý kiến gần đây cho thấy tỷ lệ ủng hộ chính phủ mới được bốn tháng tuổi của Thủ tướng Hatoyama hiện vẫn cao - khoảng 50%, song đã sụt giảm đáng kể so với mức hơn 70% vào thời điểm ông bắt đầu nắm quyền tháng 9-2009. Không ít cử tri thất vọng về năng lực lãnh đạo của Thủ tướng Hatoyama , trong đó có việc ông lưỡng lự khi xử lý kế hoạch di chuyển căn cứ Futenma. Ông Hatoyama đang phải rất nỗ lực chèo lái liên minh của DPJ với hai đảng nhỏ khác là đảng Xã hội Dân chủ (SDP) và đảng Quốc dân mới (PNP) để chiếm đa số tại Thượng viện.
SDP và PNP đều phản đối việc tái bố trí căn cứ Futenma trên đảo Okinawa, đặc biệt là SDP kiên quyết đòi di dời căn cứ Futenma ra khỏi Okinawa và từng đe dọa sẽ rút khỏi liên minh cầm quyền nếu ông Hatoyama không đáp ứng yêu cầu này. Tháng 12-2009, ba đảng trong liên minh cầm quyền ở Nhật Bản đã thông qua chính sách về vấn đề di chuyển căn cứ Futenma và thỏa thuận sơ bộ ấn định tháng 5-2010 là thời hạn chót để đi đến kết luận cuối cùng về vấn đề này. Cuộc bầu cử Thượng viện vào tháng 7-2010 được xem là sẽ tạo bước tiến mới cho Thủ tướng Hatoyama , nếu DPJ của ông giành được đa số.
Sau những căng thẳng trong quan hệ Nhật Bản - Mỹ liên quan vấn đề di dời căn cứ Futenma kể từ khi Thủ tướng Hatoyama lên cầm quyền, Chính phủ Nhật Bản tuyên bố sẽ nỗ lực giải quyết vấn đề này theo cách vừa khiến Mỹ có thể chấp nhận, vừa giảm gánh nặng cho người dân địa phương.
Trong bài phát biểu đầu năm mới 2010, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản T.Kitazawa cho rằng, Nhật Bản và Mỹ "cần nâng cao tính hiệu quả và củng cố hơn nữa thể chế hợp tác an ninh trên cơ sở hiệp ước an ninh song phương", và khẳng định, Chính phủ Nhật Bản sẽ quyết định về vấn đề di dời căn cứ quân sự của Mỹ ở đảo Okinawa dựa trên sự hài hòa về lợi ích của hai bên.
Theo Thành An (Nhân Dân)
