Trong hơn một thập niên qua, Mỹ đã đối mặt với thách thức phát triển mối quan hệ đúng đắn với Trung Quốc, mối quan hệ mà theo đó một mặt Mỹ thừa nhận sự vươn lên mạnh mẽ của Trung Quốc như một cường quốc, mặt khác vẫn mong muốn duy trì ổn định trong khu vực.
Vài năm trở lại đây là thời điểm khó khăn nhất. Khu vực biển Đông đã nảy sinh nhiều vấn đề. Tàu hải quân và tàu cá Trung Quốc liên tục chạm trán với tàu Philippines ngoài khơi bờ biển Việt Nam và chạm trán cũng đã xảy ra tại quần đảo Senkaku gần Nhật…
Nguyên nhân rất rõ ràng, đó là vấn đề liên quan đến chủ quyền lãnh hải. Mọi người trong nhiều năm qua thường nói về chủ quyền liên quan đến lãnh thổ Đài Loan nhưng tôi đã nhiều lần đề cập còn có các vấn đề chủ quyền khác. Một khi vấn đề Đài Loan được giải quyết đã nảy sinh tranh chấp quần đảo Senkaku giữa Nhật và Trung Quốc, quần đảo Hoàng Sa giữa Việt Nam và Trung Quốc, quần đảo Trường Sa giữa năm quốc gia, trong đó có Trung Quốc và Philippines. Vì thế, trong hai năm gần đây, chúng ta bắt đầu nhìn thấy đối đầu quân sự tại khu vực này.
Thông điệp của Ngoại trưởng Mỹ Hillary Clinton trong hai năm qua rất rõ ràng rằng tình hình châu Á không đơn giản và Mỹ giữ vai trò quan trọng trong việc giải quyết vấn đề này một cách hòa bình và dựa trên bình diện đa phương.
Chúng ta đã từng đấu tranh tại Ủy ban Đối ngoại Thượng viện để thông qua Hiệp ước về luật biển nhằm giải quyết các vấn đề liên quan đến tranh chấp lãnh hải, hay nói khác hơn là vấn đề liên quan đến an ninh và nguồn tài nguyên khổng lồ trên biển.
Việc thông qua Hiệp ước về luật biển đã rất khó khăn. Hầu hết các nước trên thế giới đều nhận thấy các nguyên tắc cơ bản để giải quyết vấn đề quốc tế thông qua diễn đàn đa phương. Nếu thiếu luật này và với tình hình phát triển mạnh về quân sự của Trung Quốc, tôi nghĩ Trung Quốc sẽ ngày càng trở nên khiêu khích hơn.
Tháng trước cũng là thời điểm rất khó khăn khi Trung Quốc thông qua việc thành lập TP Tam Sa tại khu vực Việt Nam tuyên bố chủ quyền. Ngày 13-7, các nước ASEAN đã thất bại trong việc đưa ra tuyên bố chung về vấn đề biển Đông. Ngày 22-7, Quân ủy Trung ương Trung Quốc thông báo triển khai đơn vị đồn trú tại quần đảo Hoàng Sa thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam.
Ngày 23-7, Trung Quốc chính thức thực hiện thông báo trên. Theo đó, Trung Quốc đã bố trí 45 nhà lập pháp phụ trách quản lý dân sinh sống tại quần đảo này. Họ đã bầu chủ tịch và phó chủ tịch. Họ đã thông báo một ủy ban thường trực gồm 15 thành viên điều hành TP Tam Sa gồm 200 đảo nhỏ, cồn cát, bãi đá…
Trung Quốc đã từ chối giải quyết các vấn đề tranh chấp qua diễn đàn đa phương. Trung Quốc đòi chỉ giải quyết song phương với từng nước. Tại sao vậy? Bởi vì Trung Quốc có thể lấn át mỗi nước riêng rẽ. Đó là vi phạm luật pháp quốc tế… Những động thái này của Bắc Kinh đã gây ra nhiều rắc rối. Tôi yêu cầu Bộ Ngoại giao Mỹ cần làm rõ vấn đề biển Đông với Trung Quốc.
JIM WEBB (DUY KHANG lược dịch)
