Chuyên gia Kai He nhận định thách thức chính trị đầu tiên của Chủ tịch Tập Cận Bình là động thái quốc hữu hóa quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư của Nhật. Để hạ nhiệt trong nước, ông Tập Cận Bình phải chọn lập trường cứng rắn. Căng thẳng ngày càng gia tăng khi TQ thiết lập vùng nhận dạng phòng không vào tháng 11-2013 và chuyến thăm đền chiến sĩ trận vong Yasukuni của Thủ tướng Shinzo Abe.
Nhiều người cho rằng ông Tập Cận Bình sử dụng vụ tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư để củng cố quyền lực. Điều này đúng vào cuối năm 2012 khi thế lực của ông đang trong giai đoạn chuyển tiếp. Tuy nhiên, sau khi đã củng cố được vị trí, ông đang tìm cách hạ nhiệt căng thẳng với Nhật. Theo chuyên gia Kai He, thực ra những gì ông Tập Cận Bình muốn trên biển Hoa Đông là sự nhượng bộ đôi chút của Nhật.
Về phía Thủ tướng Shinzo Abe, suy đoán hợp lý đầu tiên là ông mong muốn khiêu khích TQ để có thể gia tăng danh tiếng của ông, ít nhất là trong nước. Tuy nhiên, theo chuyên gia Kai He, Thủ tướng Shinzo Abe cần biết rằng sự ủng hộ trong nước dành cho ông dựa trên kinh tế trong nước chứ không phải dựa trên chiến thuật của ông đối với Bắc Kinh.
Là lãnh đạo bảo thủ, Thủ tướng Shinzo Abe ấp ủ giấc mơ chính trị lấy lại trạng thái bình thường của Nhật thông qua thay đổi hiến pháp do Mỹ áp đặt sau chiến tranh. Ông sẽ chọn thời điểm bãi bỏ điều 9 của hiến pháp để cho phép Nhật tự do thực hiện sức mạnh quân sự.
Tại quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, ông sử dụng thái độ khiêu khích của TQ để minh chứng cho nhu cầu sửa đổi hiến pháp. Một mặt ông dùng chiêu bài chủ quyền để dập tắt phản đối trong nước, mặt khác ông đưa ra hiệp ước an ninh để lôi Mỹ vào cuộc. Nói chung ông không có thái độ mềm mỏng với TQ. Có thể trong tương lai ông sẽ còn làm leo thang căng thẳng.
Trước nguy cơ xung đột Nhật-Trung, Mỹ đã cử quan chức đến Tokyo và Bắc Kinh để xoa dịu tình hình, tuy nhiên Mỹ đã không thành công. Theo chuyên gia Kai He, nếu muốn duy trì hòa bình và ổn định tại châu Á, Mỹ cần sử dụng sức mạnh và tầm ảnh hưởng của mình ngăn chặn kế hoạch sửa đổi hiến pháp của Nhật, đồng thời thuyết phục Nhật thừa nhận có tranh chấp với TQ tại Senkaku/Điếu Ngư. Việc này không làm thay đổi quyền kiểm soát của Nhật đối với quần đảo này nhưng sẽ giúp Trung Quốc giữ thể diện.
DUY KHANG
