Ông kêu gọi: “Các bên có yêu sách khác nhau không nên giải quyết yêu sách bằng vũ lực, hăm dọa hay cưỡng bức mà bằng ngoại giao và thương lượng”.
Song song theo đó, người phát ngôn Lầu Năm Góc Peter Cook cũng tuyên bố: “Chúng tôi tiếp tục tin tưởng tranh chấp ở biển Đông phải được giải quyết hòa bình bằng đối thoại và ngoại giao”. Ông ghi nhận các bên yêu sách nên tôn trọng phán quyết trọng tài về biển Đông.
Các tuyên bố nêu trên nhằm “rút củi đáy nồi” trước phản ứng rầm rộ của báo chí Trung Quốc đổ tội cho ứng viên ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson muốn tuyên chiến.
Điều trần trước Ủy ban Đối ngoại Thượng viện hôm 11-1, ông Tillerson đã đề nghị phải ngăn chặn Trung Quốc đến các đảo nhân tạo. AFP ghi nhận Bộ Ngoại giao Trung Quốc phản ứng vừa phải trong khi báo China Daily khẳng định nếu lời nói của ông Tillerson trở thành sự thật, đối đầu hủy diệt sẽ xảy ra. Thời Báo Hoàn Cầu cho rằng Washington muốn phát động chiến tranh trên quy mô lớn. Báo còn hăm dọa ông Tillerson muốn “ép buộc một cường quốc hạt nhân”.
Thật ra các chuyên gia phương Tây cũng đánh giá bất lợi về đề nghị của ông Tillerson. Chuyên gia Bonnie Glaser ở Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (Mỹ) phát biểu trên tạp chíBusiness Insider rằng ông Tillerson đi hơi xa so với phát biểu chừng mực hơn của ứng viên Bộ trưởng Quốc phòng James Mattis.
Điều trần trước Ủy ban Quân vụ Thượng viện hôm 12-1, tướng về hưu James Mattis nhận định: “Vùng biển quốc tế là vùng biển quốc tế. Chúng ta phải duy trì các quy định đã thực hiện từ nhiều năm nay”.
Bà Bonnie Glaser giải thích một số điều ông Tillerson nói là mâu thuẫn: “Ông Tillerson cho rằng ông không thay đổi quan điểm của Mỹ về thừa nhận chủ quyền của Trung Quốc trên các thực thể bồi đắp ở biển Đông. Nếu chúng ta không phản đối yêu sách chủ quyền của Trung Quốc thì chúng ta có quyền hợp pháp gì để ngăn cản Trung Quốc đến các đảo nhân tạo”.
Bà khẳng định nếu Mỹ bố trí hàng rào tàu chiến xung quanh các đảo nhân tạo do Trung Quốc bồi đắp, sau đó Trung Quốc đáp máy bay đến thì chắc chắn xung đột sẽ xảy ra.
Dù sao chăng nữa, chuyên gia Bonnie Glaser cũng như Ngoại trưởng Mỹ John Kerry đều tin rằng chính quyền Mỹ sẽ có động thái hòa bình hơn so với đề xuất của ứng viên ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson.
Phát biểu tại Trường ĐH Sư phạm kỹ thuật TP.HCM chiều 13-1, ông John Kerry kêu gọi các nước kiềm chế những hành động làm gia tăng căng thẳng hay có thể dẫn đến quân sự hóa rộng hơn trong khu vực. Ông khẳng định chính sách của Mỹ là phản đối nước này đe dọa dùng vũ lực để khẳng định yêu sách với nước kia và hy vọng chính quyền mới ở Mỹ cũng sẽ tiếp tục thực hiện chính sách ấy.
