Sau khi ông được bầu làm thủ tướng, Thủ tướng Ôn Gia Bảo và Bộ Ngoại giao Trung Quốc đã gửi lời chúc mừng. Dù vậy, báo chí Trung Quốc lại đăng một số bài bình luận bộc lộ rõ thái độ thù địch.
Các nhà phân tích của Trung Quốc nhắc lại những lời ông Yoshihiko Noda từng phát biểu ủng hộ đền thờ Yasukuni, nơi tưởng nhớ các binh lính Nhật hoàng tử trận trong Chiến tranh Thế giới thứ hai. Ông cũng từng phê phán tinh thần dân tộc mới nổi của Trung Quốc, đồng thời nhận định chính sách tăng cường quân sự của Trung Quốc là nguyên nhân gây bất ổn trong khu vực. Hơn thế nữa, ông còn ủng hộ mạnh mẽ liên minh quốc phòng Mỹ-Nhật.
Năm 2009, lúc Thủ tướng Hatoyama lên cầm quyền ở Nhật, ông mong muốn nâng cao quan hệ với Trung Quốc, đồng thời giảm quan hệ với Mỹ. Lúc đó giới phân tích ở Mỹ cẩn trọng xem xét diễn biến trước khi bình luận. Còn lần này báo chí Trung Quốc cứ thẳng tay công kích.
Bài viết trên Tân Hoa xã đổ lỗi cho Nhật: “Dù Trung Quốc trở thành đối tác thương mại song phương lớn nhất của Nhật từ năm 2009, hai cường quốc Đông Á vẫn thường xuyên xảy ra tranh chấp gây bất ổn trong khu vực. Và lỗi này là của Nhật”. Vài tờ báo khác của Trung Quốc ủng hộ lời khuyên của Tân Hoa xã gửi đến tân Thủ tướng Yoshihiko Noda:
- Nhật phải quên đi vai trò lãnh đạo ở châu Á-Thái Bình Dương. Tương lai của Nhật phụ thuộc vào khả năng thích nghi của Nhật trong khu vực này. Hơn nữa, “nhiều thủ tướng Nhật trước đây là những kẻ gây rối, thiếu tầm nhìn xa đòi hỏi ở một nhà lãnh đạo của một cường quốc kinh tế”.
- Bắc Kinh sẵn sàng hợp tác với Tokyo cùng khai thác khu vực quanh quần đảo Điếu Ngư (Nhật gọi là Senkaku) với điều kiện Nhật phải thừa nhận chủ quyền của Trung Quốc trên quần đảo này (quần đảo do Nhật quản lý và thuộc lãnh thổ Nhật từ năm 1895).
- Nội các của Thủ tướng Yoshihiko Noda cần “cẩn thận soạn thảo chính sách đúng đắn liên quan đến chiến tranh trong quá khứ của Nhật nhằm xoa dịu sự phẫn nộ của nhân dân Trung Quốc đối với Nhật”.
- Nhật nên thừa nhận quyền hiện đại hóa quân sự cần thiết cho Trung Quốc nhằm phát triển lợi ích quốc gia… và “ngừng sử dụng sức mạnh quân sự của Trung Quốc làm cớ để thay đổi chính sách quân sự dành riêng cho quốc phòng đã có từ sau Chiến tranh Thế giới thứ hai”.
Bà Elizabeth Economy, Giám đốc Nghiên cứu châu Á của Hội đồng Quan hệ Đối ngoại (Mỹ), nhận định: Không biết bao nhiêu đề xuất như vậy của phía Trung Quốc sẽ đến tay thủ tướng Nhật nhưng chắc chắn trong thời gian tới sẽ có vài tiếng nói ôn hòa hơn từ Trung Quốc mong muốn tăng cường quan hệ Trung-Nhật.
QUANG MINH (Mỹ)
