Khi Maria Jussara Oliveira đến ngân hàng vào năm ngoái hỏi vay thế chấp một khoản tiền để mua nhà, chị nghĩ rằng nạn quan liêu sẽ khiến hồ sơ mất vài tuần, nếu không phải là vài tháng, mới được giải quyết. Vậy mà chỉ nửa giờ sau cuộc gặp với đại diện ngân hàng, Oliveira được duyệt vay tín dụng. Điều này đã giúp cô giáo 35 tuổi mua được một căn nhà ở Recife, một thành phố ở cực đông của Brazil.
Nhà tôi, cuộc sống của tôi
Oliveira được ngân hàng trợ cấp 9.600 USD để mua một căn hộ hai phòng ngủ có giá 48.590 USD, và khoản vay mua nhà được ngân hàng cân đối sao cho việc thanh toán tiền nợ hàng tháng ở mức thấp hơn cả tiền thuê nhà mỗi tháng trước đây. Chị trở thành người đầu tiên trong gia đình có nhà riêng, và là những người Brazil đầu tiên được hưởng lợi từ chương trình cung cấp ba triệu căn nhà cho người có thu nhập thấp mà Chính phủ Brazil đang thực hiện.
Đó là chương trình Minha Casa, Minha Vida (Nhà của tôi, cuộc sống của tôi) được Tổng thống Luiz Inacio Lula da Silva phát động vào năm ngoái. Chi phí cho giai đoạn đầu của chương trình khoảng 19,2 tỉ USD nhằm xây dựng một triệu căn hộ phục vụ các gia đình có tổng thu nhập dưới 2.700 USD/tháng. Giai đoạn hai vừa được công bố vào tháng 3.2010 sẽ xây dựng thêm hai triệu căn hộ với chi phí khoảng 45,2 tỉ USD. Theo ước tính toàn Brazil có khoảng bảy triệu người đang thiếu chỗ ở.
Đến cuối tháng 4.2010, ngân hàng liên bang Caixa Economica Federal, một ngân hàng do Nhà nước quản lý và là ngân hàng cho vay thế chấp lớn nhất Brazil, cho biết có khoảng 410.000 hợp đồng mua căn hộ đã hoàn tất thủ tục. Mục tiêu đến cuối năm nay là đạt đến con số một triệu hợp đồng, trong khi khoảng 140.000 căn hộ sẽ hoàn thành vào cuối năm.
Một phân khúc bị lãng quên
Ở Pernambuco, quê hương của Tổng thống Lula, Caixa Economica dự tính đến cuối năm 2011 sẽ có 44.000 căn nhà được xây dựng, đáp ứng 1/5 nhu cầu nhà ở của cả nước. Trong bốn tháng đầu năm 2010, đơn vị này đã cung cấp khoản vay thế chấp lên đến khoảng 250 triệu USD, tăng 157% so với một năm trước. Nhưng Caixa Economica chỉ cung cấp các khoản trợ cấp lên đến 100% tuỳ thuộc vào thu nhập của gia đình, còn việc xây dựng nhà ở được giao cho các doanh nghiệp tư nhân như Cyrela Brazil Realty, Gafisa, và Rossi Residencial.
Minha Casa, Minha Vida đang mở ra một xu hướng mới trong thị trường nhà đất Brazil, đáp ứng một nhu cầu trước đây không được quan tâm. Việc xây dựng nhà ở cho người có thu nhập thấp nay nhận được sự hưởng ứng của cả các nhà đầu tư nước ngoài. Quỹ đầu tư Salamanca Capital có trụ sở đóng tại London là một trong số này. Năm 2008, vào đỉnh điểm của cuộc khủng hoảng tài chính, Salamanca mua 50% công ty bất động sản Ecocil của Brazil. Công ty này giờ có kế hoạch xây dựng trong năm năm tới khoảng 25.000 căn hộ ở vùng đông bắc, nơi nhu cầu về nhà đang chiếm tới 1/3 nhu cầu nhà ở của toàn Brazil. Salamanca đánh giá doanh thu dự án khoảng 1,5 tỉ USD, và lợi nhuận sẽ khoảng 25% tính trên tổng mức đầu tư.
Vào ngày 18.6, tập đoàn địa ốc Brazil là Brookfield lập liên doanh với tổ chức Tài chính quốc tế (International Finance Corporation - IFC) tại Brazil để xây dựng nhà cho người có thu nhập thấp. Rót 16,9 triệu USD vào Brookfield, IFC – một trong năm tổ chức tài chính thuộc nhóm ngân hàng Thế giới (WB) – sẽ nắm 10% vốn của liên doanh này. Ngoài ra, IFC còn cho Brookfield vay trong bảy năm khoản tiền tương đương 30,2 triệu USD. Đó là khoản hỗ trợ mà đến nay chưa một ngân hàng trong nước nào cung cấp cho các công ty phát triển nhà.
Các đảng đối lập lớn cáo buộc “Minha Casa Minha Vida” là một mánh tiếp thị nhằm giúp bà Dilma Rousseff, một trong những ứng cử viên nặng ký của đợt tranh cử tổng thống sắp tới và là thân cận của ông Lula. Các phân tích cho rằng chương trình nhà ở có thể mang lại số phiếu bầu lớn từ tầng lớp hạ trung lưu cho bà Rousseff. Trong khu dân cư mới của Oliveira, nơi có một sân bóng đá và một hồ bơi nhỏ, tất cả 168 khu nhà đã được xây dựng, ngồi trên sofa, bên chồng là một tài xế taxi, Oliveira mãn nguyện nói về việc mua được căn hộ: “Tôi cảm thấy như tôi đạt được tất cả mục tiêu của cuộc đời mình, tôi tự hào với bản thân tôi”. Oliveira nói cô biết ơn Lula, nhưng cô và những người thân của cô không chắc bỏ phiếu cho đảng của ông Lula. “Tôi chưa thấy khả năng bà ấy (Rousseff) sẽ tiếp tục các chính sách của ông ấy (Lula)”, Oliveira giải thích và cho biết chị sẽ chờ đến trước ngày bầu cử mới quyết định ủng hộ bà Rousseff hay không.
