Ảo tưởng quyền lực của Trung Quốc

Về các vấn đề quốc tế, Trung Quốc (TQ) không tạo ra ảnh hưởng đến việc đặt định các chuẩn mực, xu hướng toàn cầu. Đó là nhận định của GS David Shambaugh (*) trên tạp chí National Interest (Mỹ) ngày 25-6.

Ông nhìn nhận TQ thường thụ động, cố tình né tránh khi khủng hoảng quốc tế xảy ra. Điển hình như khủng hoảng tại Ukraine và Syria. Thật ra TQ không quá mạnh nếu xem xét kỹ năm lĩnh vực như sau:

Ngoại giao: Vị thế của TQ chỉ là cường quốc nửa vời bởi TQ vẫn ỡm ờ trước các thách thức toàn cầu. TQ chưa thể hình thành nền tảng ngoại giao quốc tế hay thúc đẩy đồng thuận toàn cầu. TQ thường do dự khi tham gia vào các nỗ lực quốc tế do nước khác tổ chức, cụ thể như Mỹ.

Để trở thành cường quốc đòi hỏi phải giải quyết các tranh chấp, tăng cường liên minh và tạo đồng thuận. Ngược lại, TQ chỉ đứng ngoài lề và kêu gọi. Những lời kêu gọi trống rỗng chẳng giúp ích gì.

Biếm họa đăng trên báo New York Times (Mỹ) ngày 22-6.

Quản trị toàn cầu: Ví dụ trong hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ, chống cướp biển tại vịnh Aden, chống khủng bố tại Trung Á, giải trừ hạt nhân, hỗ trợ thiên tai, TQ vẫn chưa đóng góp tương xứng. 

Quân sự: TQ chưa thể triển khai sức mạnh ra ngoài, kể cả tại châu Á. Chưa chắc chắn khả năng triển khai sức mạnh trên biển Đông hay biển Hoa Đông của TQ có duy trì đủ lâu và chiến thắng hay không.

TQ không có căn cứ quân sự ở nước ngoài, không có cơ sở hậu cần tầm xa. Vệ tinh toàn cầu còn thô sơ. Hải quân chủ yếu là lực lượng ven biển. Không quân chưa đủ khả năng tấn công tầm xa. Khả năng tàng hình chưa được kiểm chứng. Bộ binh chưa thể triển khai nhanh. Quân đội chưa tham gia bất kỳ cuộc chiến nào từ năm 1979.

Hiện chưa có quốc gia đơn lẻ nào ngoài Pakistan lấy TQ làm chỗ dựa an toàn. Ngược lại, các nước châu Á tăng cường quan hệ quốc phòng với Mỹ và đẩy mạnh hợp tác lẫn nhau do lo ngại TQ.

Văn hóa: Không có xã hội nào đi theo tín hiệu văn hóa của TQ. Không nước nào tìm cách sao chép hệ thống chính trị của TQ. Không quốc gia nào nhân rộng mô hình kinh tế TQ. Bất chấp nỗ lực xây dựng quyền lực mềm và cải thiện hình ảnh từ năm 2008, TQ đang thiếu sức hấp dẫn trên toàn cầu.

Kinh tế: Kinh tế TQ mạnh về số lượng nhưng yếu về chất lượng. Dù là quốc gia thương mại lớn nhất thế giới nhưng xuất khẩu của TQ chủ yếu là hàng tiêu dùng cấp thấp, chưa có thương hiệu quốc tế.

Chỉ một ít tập đoàn đa quốc gia của TQ thành công ở nước ngoài. Tổng số cổ phiếu đầu tư trực tiếp nước ngoài của TQ chỉ xếp hạng 17. Các chương trình hỗ trợ nước ngoài của TQ rất nhỏ bé so với Mỹ, EU, Nhật.

GS David Shambaugh nhận định TQ chưa thể hoàn thành mục tiêu chuyển đổi từ nền kinh tế xuất khẩu và đầu tư sang nền kinh tế tiên tiến dựa trên tiêu thụ nội địa. TQ vẫn chỉ là nền kinh tế gia công và lắp ráp. Sản xuất chưa nâng được bậc thang chuỗi giá trị và công nghệ. Trong khi đó, bất bình đẳng xã hội gia tăng, tham nhũng tràn lan, hệ thống chính trị hà khắc và cứng nhắc.

Trung Quốc chỉ xếp sau Mỹ trong danh sách 500 tập đoàn toàn cầu theo tạp chí Fortune (Mỹ) nhưng thật ra Trung Quốc hơn Mỹ ở lợi nhuận chứ không phải nơi kiếm lợi nhuận. Chỉ hơn 50% lợi nhuận của các tập đoàn Trung Quốc thu được từ nước ngoài. Điều này chứng tỏ các tập đoàn Trung Quốc chưa thực sự có tầm đa quốc gia.

DUY KHANG

(*) GS David Shambaugh giảng dạy tại Trường Quan hệ quốc tế Elliot thuộc ĐH George Washington (Mỹ), giáo sư trợ giảng của Chương trình nghiên cứu chính sách nước ngoài và Trung tâm nghiên cứu chính sách Đông Á thuộc Viện Nghiên cứu Brookings.

Đừng bỏ lỡ

Đọc thêm