Thu thập chứng cứ thiếu sót, dễ xử sai

Trong hội nghị tổng kết ngành TAND TP.HCM vừa qua, Phòng Giám đốc kiểm tra đã rút kinh nghiệm về một số sai sót của các tòa quận, huyện trong án dân sự, chủ yếu là khâu thu thập, đánh giá chứng cứ...

Trước hết là một vụ tranh chấp chia tài sản thuộc sở hữu chung do TAND quận Bình Thạnh giải quyết hồi tháng 5-2011. Trong biên bản hòa giải, phía nguyên đơn trình bày rằng một căn nhà và đất trên đường Vạn Kiếp là tài sản chung của vợ chồng ông Đ. (đã mất) để lại, chưa chia cho bảy người con. Trong số những người con của vợ chồng ông Đ. thì ông X. có đơn từ chối nhận phần của mình trong khối di sản trên vì đã nhận một phần tài sản của cha mẹ trước đó.

Thu thập không đầy đủ

Dựa vào nội dung trình bày nói trên của phía nguyên đơn, sau đó TAND quận Bình Thạnh đã ra quyết định công nhận sự thỏa thuận là căn nhà và đất là tài sản chung của các người con khác, trừ ông X.

Tuy nhiên, khi Phòng Giám đốc kiểm tra xem xét lại hồ sơ thì không thấy có tài liệu nào thể hiện có việc ông X. từ chối nhận di sản như trình bày của đại diện phía nguyên đơn. Tại biên bản lấy lời khai, ông X. vẫn giữ nguyên yêu cầu chia phần tài sản chung, thậm chí còn đề nghị tòa định giá căn nhà của ông đang ở rồi nhập chung giá trị này vào tài sản đang tranh chấp để chia. Nếu phần ông được hưởng nhiều hơn giá trị phần đất này thì ông chỉ nhận phần chênh lệch, còn không thì bù vô. Mặt khác, trong nhiều bút lục, các đồng nguyên đơn đều đồng ý chia tài sản chung cho những người trong hàng thừa kế thứ nhất, trong đó có nêu tên của ông X.

Theo Phòng Giám đốc kiểm tra, trong trường hợp này, lẽ ra tòa sơ thẩm phải yêu cầu ông X. bổ sung đơn khởi kiện và tạm nộp án phí đối với yêu cầu tranh chấp. Đồng thời, khi đại diện ủy quyền của nguyên đơn có lời khai thay đổi với yêu cầu tranh chấp của ông X. thì tòa cần phải thu thập chứng cứ, cụ thể ở đây là văn bản từ chối nhận di sản của ông X. nhưng tòa lại không làm. Việc thu thập chứng cứ không đầy đủ nói trên đã vi phạm Điều 85 BLTTDS.

Một vụ khác cũng được Phòng Giám đốc kiểm tra đưa ra rút kinh nghiệm là tòa sơ thẩm đã không thu thập chứng đầy đủ để xác định người có liên quan trong tranh chấp còn sống hay đã chết. Từ đó, tòa không tiến hành các thủ tục tố tụng đối với người vắng mặt hay đã chết này để xác định những người thừa kế cùng nghĩa vụ liên quan...

Xử sai, khó thi hành

Đại diện Phòng Giám đốc kiểm tra cho biết việc thu thập chứng cứ không đầy đủ đã dẫn đến những sai lầm trong việc xét xử của các tòa quận, huyện, dẫn đến hậu quả là sau khi bản án có hiệu lực thì không thể thi hành.

Chẳng hạn, khi giải quyết vụ tranh chấp hợp đồng mua bán một căn nhà trên đường Ba Tháng Hai, TAND quận 10 đã chấp nhận đơn yêu cầu xin áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời là cấm chuyển dịch nhà của một bên đương sự trong khi lại chưa kiểm tra tính pháp lý của căn nhà này. Đến khi bản án sơ thẩm có hiệu lực pháp luật thì xuất hiện người thứ ba là chủ sở hữu căn nhà theo giấy hồng nên việc thi hành án bị bế tắc.

Vụ khác, khi TAND quận 12 giải quyết một vụ đòi nợ, hai bên đương sự thừa nhận bên cho vay có giữ giấy tờ nhà của bên vay và có nộp cho tòa bản phôtô giấy tờ này. Tuy nhiên, TAND quận 12 đã không kiểm tra, đối chiếu với bản gốc giấy tờ nhà và cũng không lập thủ tục giao nhận chứng cứ. Đến khi tuyên án, tòa buộc bên cho vay phải trả lại giấy tờ nhà, đất cho bên vay nhưng lại không tuyên rõ tài liệu phải trả là bản gốc hay bản phôtô. Vì thế, đến giai đoạn thi hành án thì bản án nói trên đã không thể thi hành được…

HOÀNG YẾN