Nhức đầu, mất ngủ đều tọng thuốc

Mùa hè năm 2010, khi đi kiểm ra sức khỏe định kỳ, bà Maria Garay, 48 tuổi, ngụ New York, không nói mình bị trầm cảm. Nhưng sau khi hỏi, biết về tình trạng khó ngủ và tâm trạng của bà, bác sĩ đã cho bà đơn thuốc chống trầm cảm. “Tôi không còn cảm nhận được bản thân. Tôi chẳng thích thú gì những việc tôi đã làm trong quá khứ. Vì vậy, tôi không ngạc nhiên khi bác sĩ chẩn đoán tôi bị trầm cảm, đây là lần đầu tiên tôi dùng thuốc này” - bà Garay nói. 

10% dân Mỹ xài thuốc chống trầm cảm!

Sau khi BS-TS Albert Levy (trợ giảng về điều trị thuốc tại Trường Y Mount Sinai, New York) giải thích tại sao thuốc này có thể giúp đối phó với bệnh tật, bà Garay đã đồng ý uống thử thuốc. Từ đó, cứ vài tuần, bà Garay lại đến chỗ BS Levy để được kiểm tra sức khỏe, theo dõi các triệu chứng. Bà nói thuốc trầm cảm đã giúp bà rất nhiều.

“Thường thì bệnh nhân đến đây không nói là “tôi chán nản”, họ đến với một loạt các dấu hiệu lạ thường khác nhau như nhức đầu, khó ngủ, ví dụ thế. Nhưng việc hội chẩn chuyên sâu sẽ cho thấy rằng họ là những người bị trầm cảm” - TS Levy nói. 

Theo số liệu điều tra từ Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ, hồi quý IV năm ngoái, cứ 10 người Mỹ trên 12 tuổi thì hiện có một người sử dụng thuốc chống trầm cảm - tăng gấp bốn lần so với giai đoạn sử dụng thịnh hành thuốc chống suy nhược thần kinh cuối những năm 1980. Mặc dù việc sử dụng thuốc chống trầm cảm đang gia tăng nhưng theo các chuyên gia về sức khỏe tinh thần thì chưa đến một phần ba số bệnh nhân dùng thuốc này được điều trị bởi các nhà tâm thần học.

Một số nghiên cứu chỉ ra rằng thuốc chống trầm cảm có thể gây hội chứng tự kỷ ở trẻ. Ảnh: abcnews.go.com

Báo cáo trên được công bố hồi tháng 10-2011, dựa trên cuộc khảo sát hơn 12.000 người Mỹ trên 12 tuổi. Những chị em tầm tuổi bà Garay là những người sử dụng thuốc nhiều nhất: 23% phụ nữ ở độ tuổi 40-59 khai dùng thuốc chống trầm cảm.

Việc các bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu kê toa thuốc chống trầm cảm khi chưa có ý kiến tư vấn của bác sĩ chuyên khoa được xem là vấn đề cần cảnh báo. Nhưng nhiều chuyên gia về tâm thần học cảm thấy rằng việc kiểm tra và điều trị bệnh trầm cảm tại các phòng khám của các bác sĩ thuộc quyền mình là một công việc “mở rộng” cần thiết trong nhiệm vụ của bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu.

TS Gary Small - bác sĩ khoa Tâm thần và là giám đốc trung tâm về lão khoa Trường ĐH California tại Los Angeles - nói: “Thực tế là chúng ta không có đủ các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe tinh thần để điều trị cho tất cả người bệnh trầm cảm. Nhưng các bác sĩ về tâm thần đã truyền đạt cho các bác sĩ khác cách chẩn đoán và điều trị để họ điều trị đại trà cho nhiều bệnh nhân khác”.

Tương tự, GS-TS Lee Green, chuyên gia về thuốc và chữa bệnh Trường ĐH Michigan, nói: “Đó là một phần công việc trong công tác đào tạo chuyên ngành trầm cảm của chúng tôi. Chúng tôi chỉ dẫn cho các bệnh nhân trầm cảm phức tạp nhất đến các bác sĩ chuyên về tâm thần, số bệnh nhân còn lại có thể và nên được kê toa thuốc chống trầm cảm từ các thầy thuốc gia đình của mình”.

Trước năm 2010, nước Mỹ không cho phi công đang điều trị trầm cảm lái máy bay vì sợ thuốc này gây buồn ngủ và co giật. Ảnh: GETTY IMAGES/AP

Những ẩn họa khó lường

Nước Mỹ ngày càng có nhiều người sử dụng thuốc chống trầm cảm để đối phó với sự căng thẳng hằng ngày và ngày càng có nhiều bác sĩ không thuộc chuyên ngành tâm thần sẵn sàng kê đơn thuốc cho bệnh nhân mà không qua chẩn đoán sức khỏe tinh thần. Tuy nhiên, vấn đề mà kết quả cuộc điều tra thu hút không chỉ là có bao nhiêu bệnh nhân sử dụng thuốc chống trầm cảm mà còn ở khía cạnh đáng lo ngại khác.

Sở dĩ nói như vậy là vì các loại thuốc chống trầm cảm cũng được bác sĩ lạm dụng kê toa cho các bệnh lo âu, đau thần kinh, bệnh đau cơ do rối loạn, rối loạn giấc ngủ, cơn nóng ở người mãn kinh..., trong khi không phải ai bị các chứng trên cũng là người bị trầm cảm. BS John Messmer, PGS chuyên ngành chữa bệnh tại gia đình và y tế cộng đồng Trường ĐH Y bang Pennsylvania, đúc kết như trên.

Các loại thuốc chống trầm cảm như Prozac, Paxil và Lexapro được kê toa nhiều đứng hàng thứ ba tại Mỹ. Nhiều người thậm chí còn sử dụng chúng cho các bệnh ở trẻ vị thành niên mà không nhận thức đầy đủ các rủi ro tiềm năng.

BS Ramin Mojtabai, GS tâm thần học Trường Y Johns Hopkins Bloomberg ở Baltimore, chủ trì một công trình nghiên cứu về nạn lạm dụng thuốc chống trầm cảm, nói: “Cả người sử dụng và người kê đơn thuốc chống trầm cảm nên hiểu biết hơn về những dấu hiệu hoặc triệu chứng thực sự cần sử dụng thuốc này. Mặc dù những loại thuốc này không có nhiều tác dụng phụ cấp tính nhưng chúng có thể có những tác dụng phụ lâu dài hơn”. Còn Cục Quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ cảnh báo nguy cơ gia tăng ý nghĩ tự tử ở cả trẻ em và người lớn do các loại chống thuốc trầm cảm gây ra.

“Người Mỹ đang chuyển sang các loại thuốc để đối phó với sự căng thẳng hằng ngày thường xuyên hơn, tỉ lệ này luôn ở mức 10%. Việc tiếp thị trực tiếp cho người tiêu dùng và ngày càng ít báo cáo về tác dụng phụ hơn có thể giúp giải thích tại sao bệnh nhân và bác sĩ không ngại thuốc chống trầm cảm” - ông Mojtabai nói - “Nghiên cứu đã chỉ ra rằng việc thôi sử dụng thuốc chống trầm cảm sau nhiều năm sử dụng là “không phải dễ chịu”, người ta còn phát hiện các dấu hiệu có liên quan đến bệnh tiểu đường”.

Còn ông Tony Tang, trợ giảng khoa Tâm lý học Trường ĐH Northwestern (bang Illinois), thì lưu ý: “Ngày càng có nhiều người Mỹ quay sang dùng thuốc chống trầm cảm để đối phó với những thăng trầm trong cuộc sống. Nhưng lưu ý rằng trong quá khứ, rượu và các loại thuốc khác được sử dụng cho mục đích tương tự”.

GS Green nói: “Điều tôi quan tâm ở chỗ chỉ có một số ít người dân đến gặp chuyên gia sức khỏe tâm thần có nghĩa là họ không nhận được tâm lý liệu pháp, chẳng hạn như liệu pháp tâm lý về nhận thức - hành vi mà chúng ta biết rằng chúng giúp điều trị trầm cảm. Cá nhân tôi không tin có ai đó được chữa bệnh trầm cảm chỉ bằng liệu pháp thuốc”.

ĐẶNG NGỌC HÙNG tổng hợp (Theo abcnews.go.com, dailyherald.com, USA Today, NYT)

Kỳ tới: Sống chết mặc bay, tiền thầy bỏ túi

Trong khi các cuộc thí nghiệm, điều tra trong giới tâm thần học, tâm lý học và thần kinh học về hiện tượng trầm cảm còn chưa đến đâu thì thuốc chống trầm cảm đã được sản xuất rầm rộ và bệnh nhân sử dụng tận độ.