Chuyện xưa chuyện nay: Lại... “triệu hồi” xe ôtô!

Theo tôi, nói vậy là ông chỉ có “quanh quẩn ở ao nhà” thôi, chứ ở các nước tiến bộ, việc này người ta đã quen dùng thống nhất từ “recall” mà “recall” được dịch sang tiếng Việt là triệu hồi. Ông có đọc bài “Triệu hồi xe - Quyền lợi tối thượng của người tiêu dùng” trên báo điện tử VNExpress ngày thứ năm 25-2-2010 chưa? Tôi cho địa chỉ để ông tìm đọc cho biết thêm…".

ANH PHÓ trả lời: Thưa bạn Phan Văn Chánh,

Trước khi trao đổi với bạn, tôi xin được đồng ý là hiện nay, ta cần phấn đấu nhiều mặt để tiến lên theo kịp bằng người. Nhưng theo tôi, không phải việc gì ta cũng phải cho giống người ta mà cần tiếp thu có cân nhắc, chọn lọc, nhất là trong lĩnh vực văn hóa - như ở đây là vấn đề ngôn ngữ.

Thư bạn có nói việc hãng xe yêu cầu khách hàng đã mua xe của mình bị phát hiện có lỗi kỹ thuật, đem xe trở lại hãng để sửa chữa; động thái đó hết sức bình thường và các nước tiến bộ đã quen gọi việc đó là “recall” thì ta phải dịch ra tiếng Việt là “triệu hồi” xe mới đúng.

Vì bạn phát biểu quá nhiệt tình bức xúc nên tôi phải tham khảo cẩn thận các quyển từ điển thông dụng trước đây và hiện nay để xét lại mình. Anh Việt tự điển của tác giả Nguyễn Văn Khôn, Khai Trí xuất bản, Sài Gòn, 1967, trang 1247 giải thích: “Recall: 1. Gọi về, kêu về, đòi về, triệu về, triệu hồi; 2. Nhớ lại; 3. Rút lại…”. Từ điển Anh Việt của Viện Ngôn ngữ học - Viện Khoa học xã hội Việt Nam, NXB TP.HCM, 2008, trang 2046 giải thích: “Recall: 1. Gọi về, triệu hồi, đòi lại; 2. Nhớ lại; 3. Nhắc nhở, nhắc lại...”. Vậy thì tiếng Anh “recall” đâu phải nhất thiết phải dịch sang tiếng Việt là “triệu hồi”, mà còn có thể dịch ra nhiều chữ khác nhau và phải dịch thế nào cho phù hợp với ngữ cảnh tiếng Việt.

Trong tiếng Việt, chữ “triệu hồi” được hiểu là đòi người trở về, ví dụ: đại sứ được triệu hồi (Từ điển Hán Việt từ nguyên, Bửu Kế, NXB Thuận Hóa, 1999, trang 2229). Từ điển Luật học, NXB Từ điển bách khoa, 1999, trang 535 cũng giải thích: “Triệu hồi là hành vi pháp lý của nước cử đi áp dụng để gọi đại sứ mình đang công tác tại nước ngoài trở về”...

Vậy thì bạn dựa vào tài liệu nước ngoài để bảo phải dịch “recall” xe là “triệu hồi” xe, thì xin lỗi... cũng chẳng khác chi bạn thấy báo chí nước ngoài dùng chữ “President” để gọi chức vụ tổng thống - vị nguyên thủ quốc gia của một nước, và thấy báo chí nước ngoài viết “President Nguyễn Minh Triết” bèn bảo người Việt phải dịch ra tiếng Việt là “Tổng thống Nguyễn Minh Triết”... thì ôi thôi!

Thân chào bạn.

(Nguyệt san Pháp Luật TP.HCM số 168)