Án hành chính: Nhiều sai sót về tố tụng

Tại buổi trao đổi nghiệp vụ do TAND Tối cao và Trường Cán bộ tòa án vừa phối hợp tổ chức tại TP.HCM, Phòng Nghiệp vụ Tòa Hành chính TAND Tối cao đã chỉ ra hàng loạt dạng sai sót để các thẩm phán rút kinh nghiệm.

Theo Tòa Hành chính TAND Tối cao, trong thực tiễn xét xử án hành chính, các tòa địa phương thường gặp khó khăn ngay từ khâu xác định nội dung, đối tượng khởi kiện ban đầu.

Lúng túng xác định thẩm quyền

Trước hết là chuyện không ít tòa còn lúng túng về thẩm quyền giải quyết của tòa án (Điều 28 Luật Tố tụng hành chính). Nhiều tòa đã thụ lý, giải quyết các vụ án không thuộc thẩm quyền do ngay từ đầu chưa xác định rõ loại việc mà đương sự khởi kiện.

Chẳng hạn trong vụ tranh chấp đất đai giữa bà T. và ông Th., UBND thị xã M. (tỉnh B.) ban hành quyết định giải quyết tranh chấp với nội dung buộc ông Th. phải bồi hoàn cho bà T. giá trị đất. Năm 2008, sau khi khiếu nại yêu cầu UBND hủy quyết định bị bác, bà T. khởi kiện ra tòa. TAND thị xã M. thụ lý và xác định đây là một vụ án hành chính vì bà T. kiện quyết định bồi thường thiệt hại thuộc lĩnh vực quản lý đất đai theo quy định tại khoản 17 Điều 11 Pháp lệnh Thủ tục giải quyết các vụ án hành chính (cũ).

Tòa Hành chính TAND Tối cao nhận xét việc TAND thị xã M. thụ lý vụ án là sai thẩm quyền vì quyết định hành chính nói trên là giải quyết tranh chấp đất đai chứ không liên quan gì đến việc bồi thường thiệt hại. Bởi lẽ tại Mục 7 Nghị quyết số 04/2006 của Hội đồng Thẩm phán TAND Tối cao quy định: Quyết định, hành vi hành chính về quản lý đất đai trong việc giải quyết tranh chấp đất thì trong mọi trường hợp đều không phải là đối tượng khởi kiện hành chính. Mặt khác, giải quyết tranh chấp đất và bồi thường giữa các cá nhân với nhau khác hoàn toàn với việc bồi thường hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất.

Đình chỉ vụ án sai

Ở giai đoạn xét xử sơ thẩm, nguyên nhân của sai sót này là do các tòa xác định sai tư cách người tham gia tố tụng.

Ví dụ: Tháng 8-2007, UBND một phường tại TP.HCM ra quyết định xử phạt bà L. về hành vi cơi nới nhà trái phép. Bà L. kiện quyết định trên và được TAND quận thụ lý. Thẩm phán được phân công giải quyết án đã xác định chồng con bà L. là người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan trong vụ án. Khi mở phiên tòa, lấy lý do những người này không có mặt, thẩm phán đã đình chỉ vụ án.

Tòa Hành chính phân tích: Chồng con của bà L. sinh sống ở nơi khác, không liên quan gì đến hành vi bị xử phạt của bà L. Do đó, việc đưa họ vào tham gia tố tụng với tư cách người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là sai. Từ cái sai này dẫn đến việc đình chỉ vụ án là vi phạm tố tụng nghiêm trọng.

Ở giai đoạn xét xử phúc thẩm, nhiều tòa cũng ra quyết định đình chỉ vụ án sai vì việc tống đạt giấy tờ không đảm bảo, không giải quyết yêu cầu hoãn xử của đương sự.

Chẳng hạn năm 2009, không đồng ý với quyết định thu hồi đất của UBND một huyện, ông Đ. khởi kiện, bị TAND huyện bác đơn. Ông Đ. kháng cáo. Trước phiên xử phúc thẩm hai ngày, TAND tỉnh mới tống đạt giấy triệu tập nên ông không kịp có mặt tại tòa vì bị bệnh và chưa kịp mời luật sư. Tòa bèn hoãn xử và cho người đến nhà ông tống đạt ngay một giấy triệu tập mới với nội dung vụ án sẽ xử vào hồi 13 giờ 30 cùng ngày (?!). Ông Đ. không thể có mặt. Tòa bèn ra ngay quyết định đình chỉ xử phúc thẩm với lý do “đương sự được triệu tập hợp lệ hai lần nhưng vẫn vắng mặt” (?!).

Theo Tòa Hành chính, việc đình chỉ trên là vi phạm tố tụng nghiêm trọng vì việc triệu tập đương sự lần hai của tòa không đúng, chỉ cách lúc xử hơn 2 tiếng đồng hồ. Ngoài ra, tại lần triệu tập này, đương sự có xin hoãn với lý do chính đáng nhưng tòa lại phớt lờ.

Giải quyết chưa đủ yêu cầu khởi kiện

Năm 2008, ông Y. khởi kiện UBND một huyện với lý do “đã có hành vi hành chính và quyết định hành chính sai” trong việc cấp giấy đỏ cho ông. Từ đó, ông yêu cầu tòa hủy giấy đỏ để cấp lại giấy khác với diện tích mới và xác định hình thức sử dụng đất là riêng chứ không phải chung như giấy cũ.

Thụ lý rồi nhưng sau đó cho rằng vụ án không thuộc thẩm quyền giải quyết của mình, TAND huyện đã đình chỉ giải quyết. Quyết định đình chỉ này bị VKS huyện kháng nghị nhưng xử phúc thẩm vào đầu năm 2009, TAND tỉnh đã bác kháng nghị.

Xem xét vụ án theo thủ tục giám đốc thẩm, Tòa Hành chính phát hiện hai cấp tòa sơ, phúc thẩm đã sai sót trong việc không xem xét toàn diện yêu cầu khởi kiện của đương sự và không xác định được đối tượng khởi kiện. Bởi lẽ yêu cầu khởi kiện của ông Y. gồm hai nội dung là khởi kiện quyết định hành chính (hủy giấy đỏ) và khởi kiện hành vi hành chính của người cấp giấy đỏ. Đáng lẽ tòa sơ thẩm phải thụ lý, giải quyết vụ án với hai yêu cầu cụ thể như trên thì lại đình chỉ là sai. VKS huyện kháng nghị quyết định đình chỉ theo hướng tòa phải giải quyết là đúng nhưng tòa phúc thẩm lại bác yêu cầu khiến đương sự thiệt thòi.

SONG NGUYỄN - DƯƠNG HẰNG