Từ chối bồi thường như vậy là sai luật!

LTS: Trên số báo hôm qua, chúng tôi đã nêu chuyện anh Nguyễn Tấn Đại bị VKSND tỉnh Đồng Nai từ chối bồi thường oan vì cho rằng anh đã khai báo gian dối. Dưới đây là ý kiến của các chuyên gia pháp luật xung quanh lý do từ chối lạ lùng này.

Ông PHẠM CÔNG HÙNG, nguyên Thẩm phán TAND Tối cao:

Một lập luận vừa sai luật vừa thiếu đạo lý

Anh Nguyễn Tấn Đại khẳng định sở dĩ có bản tự khai và các lời khai nhận tội là do bị cán bộ điều tra đánh đập, ép cung và bắt ký. Hai cấp tòa đều tuyên anh không phạm tội. Anh Đại yêu cầu VKSND tỉnh Đồng Nai bồi thường vì đã truy tố oan mình. Tuy nhiên, viện này lại từ chối bồi thường với lý do từ lời khai nhận tội ban đầu của anh mà anh bị khởi tố, sau đó thì anh lại không thừa nhận, như vậy là “khai báo gian dối để che giấu tội phạm”, gây cản trở hoạt động điều tra chứng minh người phạm tội, dẫn đến hậu quả là đến nay chưa tìm được người phạm tội để xử lý.

Trong vụ án hình sự, nghĩa vụ chứng minh tội phạm thuộc về các cơ quan tiến hành tố tụng. Bị can, bị cáo có quyền khai nhưng không buộc phải có nghĩa vụ chứng minh mình vô tội. Lời khai của bị can, bị cáo không phải chứng cứ duy nhất. Cơ quan tố tụng không làm đầy đủ các nghĩa vụ chứng minh dẫn đến oan trái cho người dân thì phải bồi thường.

Tôi đặt vấn đề tại sao anh Đại phải khai bất lợi cho mình ngay từ đầu. phải điều tra căn nguyên tại sao anh Đại không thực hiện hành vi hiếp dâm mà lại phải nhận tội trong bản tự khai và biên bản ghi lời khai. Trong khi anh Đại là người có đầy đủ nhận thức, năng lực hành vi lại đi nhận cái mình không làm để tước đi tự do của chính mình và gây bất lợi hoàn toàn cho mình. Có hay không những uẩn khúc trong việc điều tra, ghi lời khai?...

Anh Nguyễn Tấn Đại từng yêu cầu VKSND tỉnh Đồng Nai bồi thường oan 700 triệu đồng. Trong ảnh: Anh Đại cùng mẹ già và con thơ trong căn nhà nghèo nàn của mình. Ảnh: VŨ HỘI

Nay VKS lại dùng chính những lời khai mà hoàn cảnh ra đời của nó còn nhiều khuất tất để từ chối bồi thường là không được. Nói như vậy là nói ngược. Và việc từ chối này vừa không đúng về luật, vừa không đúng về đạo lý.

Và cuối cùng, bản án tuyên anh Đại không có tội, như vậy VKS đã không chứng minh được tội phạm, tức là đã làm oan thì nghĩa vụ bồi thường thuộc về VKS là đương nhiên. Anh Đại cũng không thuộc trường hợp không được bồi thường thiệt hại trong hoạt động tố tụng hình sự (cố ý khai báo gian dối hoặc cung cấp tài liệu, vật chứng khác sai sự thật để nhận tội thay cho người khác hoặc để che giấu tội phạm; bị khởi tố, truy tố, xét xử về nhiều tội trong cùng một vụ án…). Còn chuyện cơ quan tố tụng không tìm ra được thủ phạm của vụ án đó thì chính các cơ quan này phải xem lại năng lực và trình độ của mình.

Nguyên tắc giải quyết bồi thường là phải kịp thời, công khai và đúng pháp luật. Do đó, đã bảy năm từ khi tòa xác định anh Đại bị oan mà đến nay VKS vẫn từ chối bồi thường với lý do như đã nêu thì theo tôi, thật thiếu trách nhiệm.

Thẩm phán VŨ PHI LONG, Phó Chánh tòa Hình sự TAND TP.HCM:

VKS phải bồi thường oan cho anh Đại

Những lời khai gian dối của bị can, bị cáo không bao giờ bị coi là tình tiết tăng nặng hoặc là tội phạm nếu lời khai báo gian dối đó không gây tác động xấu cho người khác. Trong vụ án này, anh Đại không có lỗi vì lời khai báo gian dối nếu có chỉ gây hậu quả xấu cho chính bản thân anh ta (phải đi ở tù). Trong khi luật quy định rõ là chỉ khi khai báo gian dối mà gây thiệt hại cho người khác thì mới không được bồi thường oan.

Trên thực tế, có khá nhiều vụ oan sai cũng xuất phát từ việc khai nhận ban đầu của bị can nhưng sau đó họ vẫn nhận được bồi thường. Điển hình như vụ án oan của ông Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang, ban đầu bản thân ông cũng nhận tội nhưng khi được minh oan thì cơ quan tố tụng vẫn phải bồi thường...

VKSND tỉnh Đồng Nai cho rằng: “Đại đã có hành vi cố ý khai báo gian dối để che giấu tội phạm, gây cản trở hoạt động điều tra chứng minh người phạm tội, dẫn đến vụ án xảy ra nhưng chưa xử lý được người phạm tội. Như vậy, Đại không được bồi thường”. Lập luận này chỉ đúng khi cơ quan điều tra chứng minh được người phạm tội là ai, đồng thời phải chứng minh được mối quan hệ, động cơ của anh Đại khai báo gian dối là nhằm để che giấu tội phạm của người đó.

Từ những phân tích trên, có thể nói trường hợp của anh Nguyễn Tấn Đại phải được bồi thường oan.

Luật sư TRỊNH MINH TÂN, nguyên Trưởng phòng Kiểm sát xét xử hình sự VKSND TP.HCM:

Anh Đại nhận tội thay cho ai, che giấu tội phạm gì?

Điều 27 Luật Trách nhiệm bồi thường của Nhà nước quy định các trường hợp không được bồi thường thiệt hại trong tố tụng hình sự, trong đó trường hợp không được bồi thường là “cố ý khai báo gian dối hoặc cung cấp tài liệu, vật chứng khác sai sự thật để nhận tội thay cho người khác hoặc để che giấu tội phạm”. Căn cứ nội dung trên, nếu VKS phủ nhận trách nhiệm bồi thường thì phải chứng minh được Nguyễn Tấn Đại có hành vi khai báo gian dối để nhận tội thay cho người khác hoặc để che giấu tội phạm. Tuy nhiên, căn cứ vào kết quả giám định thì chưa đủ căn cứ kết luận có sự việc phạm tội (hiếp dâm trẻ em), như thế không thể quy anh Đại khai báo gian dối để nhận tội thay cho người khác.

Do đó , VKSND tỉnh Đồng Nai phải bồi thường oan cho anh Đại.