Ngày 15-4, Hiệp hội Lương thực Việt Nam có báo cáo nhanh về tình hình khai báo hải quan của các hội viên trong hiệp hội là thương nhân xuất khẩu gạo sau khi Văn bản số 1106/QĐ-BCT của Bộ Công Thương có hiệu lực từ 0 giờ ngày 11-4.
Theo báo cáo của hiệp hội, qua báo cáo của 41 thương nhân thì số lượng gạo các loại đã nhận được số tờ khai, được phân luồng đỏ, đang chờ thông quan (mở tờ khai trong ngày 12-4) là 58.209 tấn. Số lượng gạo đã nhận được tờ khai, được phân luồng đỏ nhưng không được ghi nhận (mở tờ khai trong ngàv 11-4 và 13-4) là 14.268 tấn. Số lượng gạo các loại đã nhận được số tờ khai, tuy nhiên chưa được phân luồng là 18.193 tấn. Số lượng gạo các loại chưa mở được tờ khai, đang chờ xuất tại cảng và hàng đóng tại kho là 55.782 tấn.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết ngoài việc nhiều thương nhân không nhận được thông tin chính thức nào từ phía cơ quan có trách nhiệm về thời gian mở hệ thống đăng ký tờ khai, họ còn gặp nhiều vấn đề bất cập khác mà chưa giải thích được.
Đó là các tờ khai đăng ký hải quan kể từ thời điểm 0 giờ ngày 11-4, đã có số tờ khai và đã phân vào luồng đỏ; tuy nhiên đến ngày 13-4, sau khi tái kiểm tra trên hệ thống hải quan cập nhật, lại thấy ngày đăng ký của các tờ khai này tự động bị lùi về thời điểm 10-4.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam đã ghi nhận ít nhất có ba thương nhân như vậy. Hiện các thương nhân vẫn chưa tìm được câu trả lời cho tình huống này. Thậm chí, có cả trường hợp các tờ khai hải quan đã có số tờ khai nhưng chưa phân luồng, đã được ghi nhận trước đó, đến thời điểm sáng 14-4 lại bị mạng hải quan xóa bỏ khi chưa đủ 15 ngày theo quy định.
Bên cạnh đó, từ một số phản ánh của các thương nhân cho thấy việc phân bỏ hạn ngạch thông qua hình thức đăng ký hải quan trừ lùi như hiện nay chưa gắn liền với nghĩa vụ thu mua lúa gạo trong dân của một số thương nhân, cũng như quy mô, năng lực giao dịch hiệu quả thực tế của các thương nhân.
Hiệp hội cho biết hàng hóa sẵn sàng với số lượng lớn tại bãi chờ xuất của các cảng đã khá lâu, như vậy mỗi ngày các thương nhân phải chịu phí lưu bãi, lưu container; chi phí vận chuyển container hàng hóa từ kho lên cảng: chi phí nâng hạ; chi phí đảo chuyền; chi phí sản xuất; chi phí bao bì; chi phí xuất khẩu (giám định, khử trùng, kiểm dịch...); lãi suất ngân hàng: bị phạt bồi thường hợp đồng... Tổng các chi phí này không nhỏ.
"Việc xuất khẩu bị đình trệ nhưng các chi phí sản xuất, chi phí quản lý, tiền lương... vẫn phát sinh và thậm chí mỗi một ngày trôi qua chất lượng gạo hàng hóa đó cùng bị ảnh hưởng. Do đó, nếu các lô hàng trên không được thông quan và xuất khẩu, các thương nhân sẽ bị thiệt hại nặng nề lên đến hàng tỉ đồng, ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh, sự sống còn của các thương nhân, thậm chí là ảnh hưởng đến vấn đề an sinh xã hội" - Hiệp hội Lương thực Việt Nam cho biết.
Cạnh đó, đối với những lô hàng giá trị lớn đã sẵn sàng tại các cảng, thương nhân không giao hàng kịp thời sẽ phải bồi thường hợp đồng cho khách hàng nước ngoài.
Đối với lượng hàng tồn kho cho các hợp đồng xuất khẩu đã ký kết, hằng ngày các thương nhân phải chịu lãi suất vay ngân hàng rất lớn. Hơn nữa, chi phí bao bì đã in để xuất cho các hợp đồng đã ký sẽ mất hết nếu không được xuất, vì bao bì được in theo nhãn hiệu của khách hàng, không thể sử dụng cho mục đích khác.
Riêng tổng các khoản nợ của các thương nhân cần phải đáo hạn trong thời gian tới rất lớn. Bên cạnh đó, mỗi tháng các thương nhân phải chi trả lãi suất rất cao cho lượng tồn kho đã mua vào.
"Nếu không thông quan và xuất khẩu được trong tháng 4 và tháng 5, một số thương nhân sẽ không có nguồn tiền thu để trả nợ ngân hàng đúng hạn, thiệt hại rất nặng nề, ảnh hưởng đến uy tín tín dụng và sự sống còn của thương nhân. Trong khi đó, hệ thống ngân hàng chịu ảnh hưởng kéo theo là điều không tránh khỏi, nhất là khi ngành gạo là một trong những ngành hàng lớn và chủ lực, đem về nguồn thu đáng kể cho ngân sách quốc gia" - Hiệp hội Lương thực Việt Nam đánh giá.
Quay trở lại vấn đề hệ thống đăng ký tờ khai hải quan mở vào lúc 0 giờ Chủ nhật 12-4, theo phản ánh bằng văn bản chính thức của một số thương nhân, có ghi nhận tình trạng “trong số các thương nhân truyền được tờ khai rạng sáng 12-4, có không ít thương nhân chưa tập kết hàng ở cảng thời điểm đó hoặc tập kết chưa đủ mà chỉ truyền tờ khai để giữ chỗ.
Trong khi đó, có rất nhiều thương nhân đã tập kết hàng hóa sẵn sàng (nghĩa là đảm bảo đầy đủ điều kiện để đăng ký tờ khai chờ thông quan) ở cảng chờ xếp tàu, đóng container, thậm chí có lô hàng đã đóng container trước ngày 24-3, tính đến nay đã hơn 20 ngày lưu container lưu bãi mà vẫn chưa truyền được tờ khai hải quan. Thực trạng này khiến các thương nhân bị thiệt hại rất nặng nề khi phải gánh chịu các chi phí phát sinh tại cảng như đã đề cập bên trên.
Bên cạnh đó, Hiệp hội Lương thực Việt Nam cũng ghi nhận các phản ánh về trường hợp hàng đi bằng tàu rời, do bên khách hàng điều tàu và tàu đã vào phao chỉ định từ những ngày đầu tháng 4-2020 và một số tàu sẽ cập phao giữa tháng 4-2020.
Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang khóc ròng vì không xuất khẩu được gạo theo hợp đồng đã ký. Ảnh minh họa: GIA TUỆ
Các thương nhân ghi nhận dấu hiệu cạnh tranh chưa lành mạnh trong giao dịch thương mại như khó khăn trong thuê bãi container, thuê tàu vì đây là một trong các điều kiện để thông quan và đặc biệt là một số thương nhân chào bán giá thấp để lấy hợp đồng đăng ký hạn ngạch.
