Những ngày trước đây, anh Lâm Minh Tuấn lên UBND một phường ở quận Tân Bình (TP.HCM) nơi anh có hộ khẩu thường trú hỏi thăm thủ tục đăng ký kết hôn. Sau khi xem hồ sơ, cán bộ tư pháp tư vấn anh nên tranh thủ làm gấp để được thuận lợi. Bởi muốn kết hôn thì phải làm giấy xác nhận độc thân và nếu anh làm liền thì thủ tục xác nhận còn dễ.
Làm trước 1-1-2016 để “né” quy định mới
“Chị cán bộ bảo theo luật hiện hành thì phường sẽ xác nhận độc thân, những khoảng thời gian trước đó từ năm tôi đủ tuổi kết hôn đến thời điểm có hộ khẩu này thì được cam kết. Nếu tôi làm chậm, đến 1-1-2016 Luật Hộ tịch có hiệu lực thì phải về các địa phương cũ xác nhận. Nghe vậy tôi mừng quá làm liền cho xong” - anh Tuấn kể.
Cầm giấy đăng ký kết hôn vừa được cấp, anh Tuấn kể quê cũ anh tận miền Trung nên đi lại khó khăn, chưa kể gia đình anh đã chuyển vào TP.HCM mười mấy năm nay nên không biết xã có chịu xác nhận hay không.
Tương tự, chị Diệp Bích Ngọc cũng lật đật lên phường làm giấy xác nhận độc thân để sẵn cho việc bán căn nhà đang rao dù chưa có ai mua. “Tôi chuyển hộ khẩu qua hai nơi và thêm thời gian đi du học năm năm ở nước ngoài. Theo Luật Hộ tịch mới, tôi phải được các địa phương đó xác nhận độc thân, như thế thì trần ai quá” - chị Ngọc nói. Tuy đã được cấp nhưng chị Ngọc vẫn lo lắng bởi giấy xác nhận tình trạng hôn nhân được cấp chỉ có giá trị trong sáu tháng. “Sau thời gian này mà tôi chưa bán được nhà thì phải làm lại giấy khác theo quy định mới, khi đó sẽ khó khăn vô cùng. Đó là chưa nói tôi có thời gian ở nước ngoài, không biết cơ quan nào sẽ xác nhận độc thân cho tôi trong giai đoạn này” - chị Ngọc lo lắng.
Không thể xác minh, dân mới được cam kết
Phó Giám đốc Sở Tư pháp TP.HCM Lê Thị Bình Minh xác nhận một trong những điểm mới khi triển khai thực hiện Luật Hộ tịch mới là thủ tục xác nhận tình trạng hôn nhân thay đổi như giải thích của các cán bộ tư pháp phường. Theo đó, trước 1-1-2016 thì việc xác nhận độc thân do cơ quan nơi cư trú cuối cùng thực hiện. Người dân được cam kết về tình trạng độc thân của mình vào các khoảng thời gian trước đó. Tuy nhiên, sau 1-1-2016 thì người yêu cầu xác nhận tình trạng hôn nhân đã từng đăng ký thường trú tại nhiều nơi khác nhau thì phải có trách nhiệm chứng minh về tình trạng hôn nhân của mình. Đây là quy định tại Điều 22 Nghị định 123/2015 hướng dẫn Luật Hộ tịch.
Nếu người này không thể chứng minh được thì giải quyết ra sao? Bà Bình Minh cho biết Nghị định 123/2015 có hướng dẫn nếu người yêu cầu không chứng minh được thì cán bộ tư pháp hộ tịch của phường sẽ “báo cáo chủ tịch UBND cấp xã có văn bản đề nghị UBND cấp xã nơi người này đã từng đăng ký thường trú kiểm tra xác minh”. Và trong thời hạn ba ngày làm việc kể từ ngày nhận được văn bản đề nghị, UBND cấp xã nơi đã từng đăng ký thường trú của người này phải trả lời bằng văn bản về tình trạng hôn nhân của người đó trong thời gian thường trú tại địa phương.
Vậy nếu các địa phương cũ không chịu xác nhận do người này không cư trú ở địa phương, đi học, làm việc ở nước ngoài… thì giải quyết sao? Bà Bình Minh cho hay Điều 4 Thông tư 15/2015 có đưa ra giải pháp: “Nếu quá thời hạn mà không nhận được văn bản trả lời kết quả xác minh thì cơ quan đăng ký hộ tịch cho phép người yêu cầu lập văn bản cam đoan về nội dung và chịu trách nhiệm”.
Tưởng chặt nhưng vẫn còn kẽ hở
Tuy đã có hướng ra nhưng theo nhận định của các cán bộ tư pháp, việc thực hiện các quy định này vẫn rất khó khăn và nhiều vướng mắc. “Các văn bản này không quy định thời gian bao lâu thì cán bộ tư pháp phải báo chủ tịch phường/xã gửi văn bản xác minh, đó là một kẽ hở gây phiền hà cho dân. Thứ hai, làm sao biết được những địa phương cũ nhận được văn bản lúc nào mà bảo là quá hạn ba ngày hay không để cho người dân cam kết?” - trưởng phòng tư pháp một quận đặt câu hỏi. Việc phường/xã gửi văn bản xác minh, chờ hồi âm rồi mới cho cam kết khiến người dân phải lên xuống phường để hỏi thăm, vừa đẻ thêm công việc cho cán bộ phường, vị trưởng phòng tư pháp nhận định.
Ngoài ra, nhiều công chứng viên cho hay giấy xác nhận độc thân có hiệu lực trong sáu tháng và chỉ được cấp tiếp nếu hết hiệu lực là một kẽ hở. “Bởi lẽ chỉ cần một ngày sau khi được cấp giấy xác nhận độc thân là họ đã có thể đi đăng ký kết hôn, mất vài ngày sau là hoàn tất thủ tục mua bán nhà” - một công chứng viên phân tích. Đối chiếu Nghị định 123 thì nội dung này hiện vẫn giữ nguyên.
