Ảnh: Gia Tiến
Con người được ví von là những động vật xã hội, hiểu theo nghĩa chúng ta tồn tại dựa vào sự tương tác và tin tưởng lẫn nhau. Nếu không tin tưởng nhau, xã hội khó có thể vận hành và tồn tại như chúng ta biết. Con người có mức độ tin tưởng vào - và hợp tác với - người ngoài gia tộc cao hơn các động vật khác. Nhưng như bất cứ lĩnh vực sinh hoạt xã hội nào cũng đều có hai khía cạnh tích cực và tiêu cực, sự tin tưởng ngoài tác động tích cực cũng có nguy cơ tiêu cực. Nếu quá tin vào người khác, chúng ta dễ lầm lạc và bị lường gạt.
Lòng tin và kích thích tố
Rất ít ai nghĩ rằng niềm tin chịu sự chi phối của... hormone (kích thích tố). Nhiều nghiên cứu rất thú vị gần đây cho thấy có hai kích thích tố ảnh hưởng đến niềm tin là oxytoxin và testosterone. Trong một nghiên cứu độc đáo khoảng năm năm trước, các nhà tâm lý học Thụy Sĩ đo mức độ tin tưởng ở 178 nam tình nguyện: nửa nhóm được tiêm oxytoxin, nửa còn lại tiêm giả dược (placebo). Các tình nguyện viên sau đó được cho tiền để họ đầu tư vào một ngân hàng không biết ai làm chủ. Kết quả cho thấy 45% người trong nhóm được tiêm oxytoxin sẵn sàng đầu tư vào ngân hàng, nhưng chỉ 21% người trong nhóm giả dược chịu đầu tư.
Nhưng như đề cập ở trên, tin tưởng mù quáng vào người khác có thể gây tác hại nguy hiểm. Câu hỏi đặt ra là kích thích tố nào đóng vai trò đối trọng với oxytoxin. Một nghiên cứu mới công bố gần đây cho thấy testosterone chính là kích thích tố đó. Trong nghiên cứu này, 28 nữ tình nguyện viên (tuổi trung bình 20) được cho uống một liều lượng thuốc chứa testosterone 5mg hoặc chỉ nước lạnh, sau đó họ được xem hình của 150 người đàn ông và yêu cầu cho điểm tin cậy.
Kết quả cho thấy nhóm uống testosterone ít tin tưởng vào đàn ông hơn là nhóm uống giả dược. Điều thú vị là khi phân tích nhóm đối tượng có độ tin tưởng thấp thì không có khác biệt nào giữa hai nhóm dùng testosterone và giả dược, nhưng ở những đối tượng có độ tin tưởng cao thì nhóm được uống testosterone suy giảm độ tin tưởng nhanh hơn nhóm dùng giả dược.
Ảnh hưởng đối nghịch
Oxytoxin và testosterone là hai kích thích tố tác động đến lòng tin của chúng ta một cách đối nghịch nhau. Oxytoxin là một kích thích tố được tiết ra từ não trong quá trình giao hợp và trong khi sinh nở, được xem là kích thích tố gắn kết những cặp tình nhân, cũng như giữa cha mẹ và con cái. Chính vì ảnh hưởng này mà oxytoxin được bào chế để sử dụng trong việc giúp sinh nở của các bà mẹ dễ dàng hơn.
Testosterone thường được giới nội tiết học ví von là một “kích thích tố cá tính”. Nó được xem là kích thích tố nam tính vì liên quan những hành vi như hung hãn, ngực rộng, rậm lông ngực... và suy giảm theo độ tuổi. Nhưng nữ cũng có testosterone dù nồng độ trong máu rất ít so với nam. Ở động vật như chuột, tăng testosterone làm tăng tính hung hãn và hay gây hấn. Nhưng ở người, testosterone có vẻ đóng vai trò giúp chúng ta đi đến những quyết định sáng suốt và giàu lý tính, cẩn thận, thậm chí thông minh.
Có nghiên cứu còn cho thấy người có nồng độ testosterone cao thường thành công trong thị trường chứng khoán, có lẽ vì những người này sẵn sàng đối đầu với nguy cơ cao. Nói chung, testosterone được xem là một kích thích tố có ích, một phương tiện để tồn tại và thành công trong xã hội hiện đại.
Ở nữ, testosterone còn có vai trò nâng cao dục tính và sinh lực. Nồng độ testosterone ở nữ thường tăng cao trước thời kỳ rụng trứng. Do đó đứng trên quan điểm tiến hóa, phụ nữ chỉ có động cơ quan hệ tình dục khi khả năng thai nghén ở mức độ cao nhất. Nhưng trong bối cảnh đó, mối liên hệ giữa testosterone và tin tưởng đóng vai trò gì? Trong khi oxytoxin tăng thì testosterone cũng tăng theo, do đó khi người phụ nữ tỏ tình với người yêu cũng chính là lúc testosterone cảnh giác họ không nên quá tin tưởng vào người tình.
Do vậy, câu thơ “Tình trong như đã mặt ngoài còn e” của Nguyễn Du có thể giải thích bằng sự ảnh hưởng đối nghịch của oxytoxin và testosterone đến niềm tin vào người lạ. Phụ nữ có thể rất phức tạp, nhưng chí ít sự phức tạp đó cũng có thể tiên lượng được qua những hiểu biết sơ khởi về hormone.
Theo NGUYỄN VĂN TUẤN (TTCT)
